دوره 34، شماره 3 - ( 3-1402 )
جلد 34 شماره 3 صفحات 181-169 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Ethics code: IR.TABRIZU.REC.1401.039
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Satvat Qasriki H, Bakhshi Pour Roudsari A, Hashemi Nosratabad T, Mahmoud Alilou M. EFFECTIVENESS OF COGNITIVE BEHAVIORAL ANALYSIS PSYCHOTHERAPY SYSTEM ON SELF-COMPASSION AND THE MEANING OF LIFE OF PERSISTENTLY DEPRESSED PATIENTS. Studies in Medical Sciences 2023; 34 (3) :169-181
URL: http://umj.umsu.ac.ir/article-1-5997-fa.html
URL: http://umj.umsu.ac.ir/article-1-5997-fa.html
سطوت قصریکی حسن، بخشی پور رودسری عباس، هاشمی نصرت آباد تورج، محمود علیلو مجید. اثربخشی سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی رفتاری بر خودشفقتی و معنای زندگی بیماران افسرده مداوم شهرستان ارومیه. مجله مطالعات علوم پزشکی. 1402; 34 (3) :169-181
استاد گروه روانشناسی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران. (نویسنده مسئول) ، abbas_bakhshipour@yahoo.com
متن کامل [PDF 461 kb]
(1833 دریافت)
| چکیده (HTML) (2817 مشاهده)
آزمون‌های تحلیل واریانس چندگانه نشان می‌دهند که تأثیر معناداری در طی زمان و زمان*گروه وجود دارد.
در جدول فوق اثرات درون آزمودنی‌ها، نشان می‌دهد که اثر گروه در متغیرهای پژوهش معنادار است و شیوه آموزشی اثربخش بوده است.
در جدول فوق اثرات درون آزمودنی‌ها، نشان می‌دهد که اثر گروه در متغیرهای پژوهش معنادار است و تفاوت معناداری بین دو گروه آزمایش و کنترل وجود دارد و شیوه درمانی اثربخش بوده است.
نتایج به دست آمده در مقایسه زوجی نشان می‌دهد که در تمامی متغیرهای تحقیق تفاوت معناداری بین گروه آزمایش و کنترل وجود دارد و درمان بر روی گروه آزمایش اثربخش بوده است.
متن کامل: (688 مشاهده)
مقدمه
افسردگی به‌عنوان معضل عمومی زندگی بشر با شیوع 17 درصدی، در میان اختلالات روانی بالاترین شیوع طول عمر را دارد (1). افسردگی اختلالی روانی است که به‌وسیله علائم و نشانگان زیر تشخیص داده می‌شود: خلق افسرده، فقدان علاقه‌مندی به فعالیت‌های لذت‌بخش، اختلال در تمرکز و توجه، کاهش انرژی، کم‌خوابی یا پرخوابی، احساس گناه، مشکل در تصمیم‌گیری، کندی روانی حرکتی و افکار مربوط به خودکشی(2). بک طرح‌واره‌های افسرده ژنی را به‌عنوان عامل اصلی افسردگی مطرح نمود و در تجدیدنظر بعدی بر نقش عوامل برون فردی نیز تأکید کرد، بک با لحاظ نمودن موضوعات بین فردی و نگرش‌های ناکارآمد و منفی، پیش آمادگی‌های شخصیتی را به‌عنوان خودگردانی و جامعه‌گرا معرفی نموده و این ویژگی‌ها را به‌عنوان عوامل خطر بین فردی در آسیب‌پذیری نسبت به افسردگی ارائه نمود حس سلامتی افراد جامعه‌گرا وابسته به اخذ حمایت از دیگران است و در صورت عدم دریافت حمایت اجتماعی، یا شکست در روابط بین فردی یا تجربه طرد افسرده می‌شوند در مقابل افراد خودگردان به دلیل سطح بالای استقلال، خود را سرزنش نموده و نگران مسائلی از قبیل پیشرفت فردی می‌باشند و نیاز دارند استانداردهای خود یا دیگران را بیابند(3).
مک کالوف (4) در تبیین افسردگی، بر نقش اساسی ترس-اجتناب فراگیر در آسیب روانی تمرکز دارد ترس-اجتناب با سبک بین فردی کناره گیر-گسلیده تعیین می‌گردد. بیماران افسرده در تاریخچه رشدی خود، مکرراً فاصله گرفتن از بدرفتاری‌ها و بدزبانی‌های افراد مهم زندگی و بی‌توجهی و سوءاستفاده جنسی و جسمی، مرگ و طلاق والدین و .... را تجربه نموده‌اند. تجربه بدرفتاری‌های اولیه منجر به اجتناب از پیامدهای بین فردی اجتماعی فاجعه‌آمیز و قابل پیش‌بینی می‌گردد و برای حمایت از خود و نجات از محیط آسیب‌زای خانواده، از دنیای افراد مهم زندگی خود فاصله می‌گیرد و انزوا و تنها زیستن را ترجیح می‌دهد پیامد دیگر بدرفتاری‌های روان‌شناختی همایندی انحراف/عقب‌ماندگی از رشد و بلوغ شناختی-هیجانی عادی است. و این مسئله باعث تثبیت فرد در عملکرد پیش عملیاتی رشد پیاژه می‌گردد از طرفی بیماران افسرده تمایل دارند در ارتباط با دیگران متکلم وحده باشند و رفتار آنان به‌وسیله بازخورد رفتاری و واکنش دیگران تغییر نمی‌کند نهایتاً این خودخواهی فراگیر و ناتوانی در ایجاد همدلی با دیگران قسمتی از عملکرد پیش عملیاتی بزرگ‌سالان با افسردگی است ظرفیت شناختی انتزاعی در حیطه بین فردی اجتماعی تقریباً وجود ندارد و فرد افسرده به یک شخص خودمحور تبدیل می‌شود. (4).
ازجمله متغیرهایی که رابطه تنگاتنگی با افسردگی دارد، خودشفقتی[1] بوده که مراقبت از درون در موقعیت‌های دشوار و دلسوزی نسبت به آن معنا شده است و دیدگاه متعادل به خویشتن و تجربه‌های هیجانی را شامل می‌شود (5). نف و دوهم[2] (6) این سازه را ارائه نموده است و طبق دیدگاه وی خودشفقتی مشتمل بر سه مؤلفه دوقطبی بوده که عبارتند از: انسانیت مشترک[3] در برابر انزوا[4]، مهربانی با خود[5] در برابر قضاوت نسبت به خویشتن[6] و ذهن آگاهی[7] در برابر همانندسازی افراطی[8]. در مؤلفه انسانیت مشترک در برابر انزوا، بر پذیرش مشکلات زندگی به‌عنوان بخشی از تجارب مشترک انسان‌ها تأکید می‌شود و درک این مسئله که مشکلات زندگی فقط برای اشخاص خاصی اتفاق نمی‌افتند. مؤلفه مهربانی با خود در برابر قضاوت نسبت به خویشتن دربردارنده گرمی و مهربانی با خود بجای سخت‌گیری در قضاوت نسبت به خویشتن است و منظور از مؤلفه سوم ذهن آگاهی در برابر همانندسازی افراطی تأکید بر این مسئله است، فرد بجای جذب شدن کامل در افکار و احساسات دردناک نسبت به آن آگاهی داشته باشد. رابطه خودشفقتی و سلامت روان دارای حمایت نظری و تجربی است (6).
خودشفقتی با احساساتی مانند پیوند اجتماعی و رضایت از زندگی مرتبط است. همچنین، خودشفقتی به ارضای نیازهای بنیادین از قبیل شایستگی، خودمختاری و ارتباط با دیگران که برای بهزیستی انسان ضروری می‌باشند کمک می‌نماید (7). افراد دارای ویژگی خوشفقتی به همان اندازه که با دیگران مهربان‌اند با خود نیز مهربان‌اند (8). گیلبرت[9] (9) بنیان‌گذار درمان مبتنی بر شفقت، شفقت را حساسیت نسبت به درد و رنج خود و دیگران و تعهد عمیق نسبت به تلاش برای رفع آن رنج و درد می‌داند (10). گیلبرت[10] (9) در نظریه خودشفقتی سه سیستم تنظیم هیجانی در افراد متصور است که شامل «لذت»، «تهدید» و «تسکین» می‌شود. سیستم لذت سیستم انگیزشی برای برانگیختن تلاش و کوشش برای دستیابی به پاداش و تأمین نیازها است و احساس لذت، هیجان، برانگیختگی و انرژی مربوط به این سیستم است. وظیفه سیستم تهدید پایش خطرات و مقابله با آن‌هاست و هیجانات منفی از قبیل تنفر، ترس و اضطراب مربوط به این سیستم است. وظیفه تنظیم دو سیستم تهدید و لذت طلبی بر عهده سیستم تسکین است. آرامش، امنیت، رضایت، قناعت، بهزیستی از هیجانات مربوط به این سیستم است. از دیدگاه شفقت درمانگران، بیماری به دلیل مشکل در دسترسی فرد به سیستم تسکینی خود و بیش فعالی سیستم‌های تهدید و لذت ایجاد می‌شود و تقویت سیستم تسکین و آرامش بخشی و نیز تعادل بخشی به سایر سیستم‌های تنظیم هیجانی شخص از طریق افزایش حس خودشفقتی امکان‌پذیر است (9) مطابق دیدگاه هیکـس و کینـگ[11] (11) هیجانات منفی ناشـی از افسـردگی و تحریف‌های شــناختی حاصــل از آن، به محدود نمودن دیـد افـراد در ارزیابـی از زندگی‌شان منجر شده و سبب کاهـش معنـای زندگـی می‌شود. یافته‌های امان الهی، تردست و اصلانی (12) نشان داد همه‌ی خرده مقیاس‌های خودشفقتی پیش‌بین‌های معنی‌داری برای افسردگی هستند. بر اساس یافته‌های کریگر[12] و همکاران (13) افراد افسرده در مقایسه با افراد غیر افسرده دارای سطوح پایین‌تری از شفقت به خود هستند و خودشفتی پایین با نشانگان افسردگی رابطه معنی‌داری دارد. کلفتاراس و پسارا[13] (14) نشان داد علائم افسردگی در جوانانی که دارای معنای بیشتری در زندگی خود هستند کمتر است و ارتباط معناداری بین سلامت عمومی و معنای زندگی وجود دارد. فقدان معنـا در زندگــی، نشان‌دهنده نــزول حــس ارزشــمند بــودن زندگــی و بیانگــر ایــن عقیــده اســت کــه زندگــی یــک تجربه منفــی اســت. در ایــن حالــت مشــوقی بــرای پیگیــری اهــداف مهــم وجـود نـدارد و حتـی افـراد دچـار سـردرگمی در مـورد خـود و زندگــی هسـتند. از دیدگاه فرانکل، بی‌معنایی در زندگی و فقدان هدف یکی از ریشه‌های آسیب‌پذیری انسان است جستجوی هدف و معنا سبب شکوفایی و کمال و از بین رفتن اختلالات روانی می‌شود (7). فقدان حسی از معنا در زندگی مدرن امروزی به‌عنوان یک عامل مؤثر در سبب‌شناسی علل افسردگی مطرح است (15). انسان‌ها همیشه در جستجوی معنای زندگی[14] بوده‌اند و تلاش نموده‌اند از آغاز زندگی خود را معنادار نمایند. معنای زندگی ازجمله پیچیده‌ترین مباحثی است که اذهان بسیاری از اندیشه‌ورزان را مشغول خود نموده است (16). تحقق احساس معنا به‌وسیله برآورده شدن نیازهای اولیه شخص در مؤلفه‌های خودارزشمندی، هدفمندی و کارآمدی انجام می‌پذیرد (17). فرانکل جستجوی معنای زندگی را اساس و شالوده سلامت روان و پادزهر خودکشی می‌داند. معنای زندگی سه‌پایه اصلی دارد: معناجویی، آزادی اراده و معنای زندگی. آزادی اراده به معنای این است که انسان در انتخاب و گزینش جایگاهی که با آن مواجه بوده آزاد است. معناجویی حاوی مفهوم مسئولیت است. مسئول نمودن جامعه و فرهنگ، انتخاب شیوه مرگ و معنادار بودن زندگی. فرانکل خوش‌گذرانی و لذت را معنای زندگی نمی‌داند و تجربه نمودن زندگی در لحظه حال بدون هیچ نوع الگوی پیش پنداشت و تفسیر را معنای زندگی می‌داند (18).
از دیدگاه روان‌شناختی معنای زندگی یکی از عناصر مهم و تعیین‌کننده در بهزیستی روان‌شناختی است. معنای زندگی به حسی از یکپارچگی وجودی اطلاق می‌گردد که در پی پاسخ‌دهی به چیستی زندگی، درک هدف زندگی و دستیابی به اهداف ارزنده و به‌تبع آن احساس کمال و مفید بودگی است (19). یالوم[15] معتقد است باور به اینکه جهان و هستی در یک الگوی نظام‌مند و هدفمند است. معنای زندگی را می‌سازد این معنا ممکن است ناشی از اعتقادات مذهبی یا معنویت باشد. ریکر[16] با تلفیق مفاهیم گوناگون انسجام (میزان تطابق و پیوستگی حیطه‌های گوناگون هدف‌گذاری شده) و احساس هدفمندی (داشتن اهداف مهم و لذت‌بخش در حیطه‌های گوناگون زندگی) را معنای زندگی می‌داند. یافته‌های پژوهشی ارتباط افسردگی با معنای زندگی را تأیید نموده‌اند از طرفی معنای زندگی ممکن است ناشی از افت فعالیت‌های معنی‌دار و نیز سوگیری‌های شناختی است که دو نشانه اصلی افسردگی است. از طرفی، معنای زندگی توانایی کاهش دادن سطح عواطف منفی از قبیل افسردگی و اضطراب را دارد و نهایتاً باعث کاهش خطرات ابتلا به اختلالات روانی می‌شود (20).
نظریات گوناگون روانشناسی علت اصلی ابتلا به اختلال افسردگی را باورهای ناکارآمد منفی می‌دانند لذا مداخلات درمانی در افسردگی عموماً بر اصلاح رفتار و شناختواره‌ها و باورهای ناکارآمد تمرکز دارد ولی طی سال‌های اخیر طیف نوینی از درمان شامل مداخلات روانی اجتماعی، بین فردی و حل مسئله ارائه شده است (3) یکی از رویکردهای نوین روان‌درمانی که توسط مک کالوف (4) برای درمان افسردگی مزمن ساخته شد سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی رفتاری است این درمان که شکلی نوین از درمان‌های شناختی رفتاری است و در درمان طیف وسیعی از اختلالات روانی مؤثر است. مداخله عمده در این درمان تحلیل موقعیت است تحلیل موقعیت به‌عنوان ترکیبی از راهبردهای شناختی-رفتاری و بین فردی بر پیامدهای رفتار فرد متمرکز بوده و در شناسایی و اصلاح الگوهای فکری و رفتاری ناسازگارانه مؤثر است. (4).
سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی رفتاری مبتنی بر نظریه بین فردی کارکرد روانی اجتماعی است لذا فهم نقش عملکرد بین فردی در افراد افسرده ضروری است تاریخچه زندگی افراد افسرده حاکی از سوءاستفاده اولیه و بدرفتاری و مواجه با آسیب‌های روانی و تجربه مداوم آن است (21). مطابق رویکرد سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی رفتاری این آسیب‌ها سبب می‌گردد فرد به لحاظ هیجانی احساس ناامنی کند و بر اساس شرطی‌سازی کلاسیک، ارتباط با یک فرد آزاردهنده سبب بی‌اعتمادی وی به دیگران می‌شود همچنین بر اساس شرطی‌سازی کنشگر کناره‌گیری‌های اجتماعی و رفتارهای اجتنابی سبب توقف‌های رشدی بعدی شده و به طرز فاجعه‌آمیزی بر رشد شناختی، هیجانی و اجتماعی فرد تأثیر منفی می‌گذارد (22).
مک کالوف(23) با عاریت گرفتن از نظریه رشدی پیازه معتقد است که فرد بزرگ‌سال مبتلا افسردگی مداوم، به دلیل کناره‌گیری بین فردی دوران کودکی، عملکرد پیش عملیاتی دارد و به لحاظ شناختی هیجانی به دلیل انحراف ایجادشده، شبیه کودک در مرحله پیش عملیاتی پیاژه رفتار می‌کند طبق ویژگی‌های فردی مرحله پیش عملیاتی تفکر، عدم آگاهی از رفتار دیگران و گفتگو به شیوه تک‌گویی و پریدن از مقدمه به نتیجه درباره واقعیت در این بیماران وجود دارد همچنین فقدان مهارت همدلی با دیگران و خودمحوری فراگیر سبب انزوای فرد می‌گردد و به‌مرور باعث محدودیت شدید تمام حوزه‌های تلاش اجتماعی می‌گردد و نهایتاً افسردگی، درماندگی، یاس و ناامیدی و اقدام به خودکشی رخ می‌دهد(21). نتایج پژوهش پاسدار، حسنی و نوری (24) حاکی از اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر خودشفقتی بیماران افسرده بود. یافته‌های مروجی و همکاران (25) نشان داد درمان شناختی رفتاری بر ارتقای معنای زندگی مؤثر است. یافته‌های بگیان، کرمی، مؤمنی و الهی (21) نشان داد که سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی- رفتاری بردرد ذهنی و دشواری‌های تنظیم هیجانی افراد اقدام کننده به خودکشی اثربخش هستند (26). یافته‌های فورکمن، به راک، میر، تیسمام، اسچرام و میکلاگ (27) نشان داد که سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی-رفتاری بر کاهش ایده پردازی خودکشی و علائم افسردگی اثربخش هستند.
مرور مطالعات گذشته نشان می‌دهد اثربخشی درمان‌های دارویی افسردگی بدون مداخلات روانی اجتماعی، به علت تأکید صرفاً دارویی موفقیت چندانی ندارد و از طرفی با توجه به اینکه نگرش جامعه به درمان دارویی افسردگی منفی است در نظریه‌های جدید بر درمان‌های ترکیبی به‌صورت مداخلات دارویی و روان‌شناختی توصیه شده است. در صورتیکه این اختلال روانی تحت درمان قرار نگیرد این احتمال وجود دارد علائم آن تشدید شده و برای چند ماه یا حتی چند سال ادامه پیدا کند. لذا مسئله اصلی پژوهش حاضر بررسی این موضوع است که آیا سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی رفتاری بر خودشفقتی و معنای زندگی بیماران افسرده مداوم شهرستان ارومیه تأثیر دارد.؟
مواد و روش کار
پژوهش حاضر از نوع پژوهش‌های کاربردی و ازلحاظ روش پژوهش از نوع تجربی با طرح پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری 3 ماهه با گروه کنترل بود. جامعه آماری موردپژوهش شامل کلیه بیماران افسرده مراجعه‌کننده به مراکز درمان روان‌پزشکی و روان‌شناختی شهرستان ارومیه بود، که در زمستان و بهار 1400-1401 جهت دریافت خدمات درمانی به این مراکز مراجعه می‌نمودند نمونه آماری این پژوهش شامل 30 نفر از بیماران افسرده مراجعه‌کننده به مراکز درمان روان‌پزشکی و روان‌شناختی شهرستان ارومیه بود، که در زمستان و بهار 1400-1401 جهت دریافت خدمات درمانی به این مراکز مراجعه نموده بودند: ابتدا لیست بیماران در نوبت درمان در هر مرکز تهیه شد سپس 30 نفر آزمودنی‌های پژوهش به‌صورت نمونه‌گیری در دسترس بر اساس مصاحبه تشخیصی انتخاب شدند سپس از بین 30 نفر نمونه آزمون، 15 نفر به‌عنوان گروه آزمایشی و 15 نفر به‌عنوان گروه کنترل به‌صورت تصادفی جایگزین شدند. ازآنجاکه گروه گواه با گروه آزمایشی همتاشده و ملاک جایگزینی اعضای گروه‌ها به‌صورت تصادفی بود لذا پژوهش حاضر از نوع آزمایشی است. گروه آزمایش به‌طور هفتگی به مدت 12 جلسه تحت سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی رفتاری قرار گرفت ولی در گروه کنترل مداخله‌ای صورت نگرفت در ابتدای پژوهش در یک برگه‌ی مجزا، علاوه بر تأکید بر اهمیت پژوهش، روش تکمیل پرسشنامه‌ها توضیح داده شد روش اجرا بدین گونه بود که هریک از بیماران مقیاس خودشفقتی نف (6) معنای زندگی استیگر و همکاران (28) را تکمیل نمودند و این روند در طی سه مرحله پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری 3 ماهه انجام گرفت.
ملاک‌های ورود به پژوهش:
1- داشتن سن بین 18 تا 50 سال
2- عدم وجود آسیب مغزی و اختلالات یادگیری
3-دریافت تشخیص افسردگی توسط روان‌پزشک
4-درمان هم‌زمان دیگری دریافت نکند
5-نشانه‌های اختلال در اثر سوگ، مصرف مواد مخدر و یا بیماری جسمی ایجاد نشده باشند
ملاک‌های خروج از پژوهش:
1-عدم تمایل به ادامه درمان
2-سابقه دریافت مداخله روان‌شناختی مشابه
3- تمایل به مصرف دارو
ساختار و چارچوب جلسات سیستم روان‌درمانی تحلیلی
شناختی رفتاری مشتمل بر موارد ذیل بود: آشنایی کامل با مفاهیم اساسی سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی رفتاری. جدول ثبت فعالیت و چرخه افسردگی، نحوه تأثیر تفکر ناسازگار بر مقابله ناسازگار و روش تفکر شکست گرایی، تحلیل موقعیتی و دوره اصلاح آن، شناسایی چرخه روابط بین فردی پیوندجویی و عاملیت در روابط بین فردی و انجام تحلیل موقعیتی متناسب با موقعیت بین فردی. شناسایی حوزه‌های بین فردی صمیمیت، افشاگری، اشتباه کردن و بیان عواطف و هیجانات منفی نسبت به درمانگر و دیگران مهم، انجام تمرین تمایز بین فردی. آموزش مهارت‌های جرئت ورزی، تحمل آشفتگی، پاسخ‌دهی شخصی مشروط به دیگران و افراد مهم زندگی و تفسیر روابط بین فردی، شناسایی هشت چرخه روابط بین فردی خود با دیگران، نام‌گذاری و به‌کارگیری راهبردهای مقابله‌ای سازگارانه، مهارت‌های تحمل پریشانی و مهارت‌های حل مسئله اجتماعی و اثربخشی بین فردی در روابط خود با افراد مهم زندگی، نمونه‌های پاسخ‌دهی شخصی مشروط، شناسایی با مفاهیم و اصطلاحات تعاملات مکمل و غیر مکمل، توان تمایزگذاری، انجام تمرین تصویرسازی ذهنی آخرین روابط بین فردی آسیب‌زا و به‌کارگیری مهارت‌های حل مسئله اجتماعی. انجام تمرینات ذهن آگاهی و فعال‌سازی رفتاری. آمادگی برای پایان دادن، ارزیابی کردن یادگیری، بازبینی اهداف و اتمام درمان. نوشتن نامه خداحافظی و بستن قراردادی برای مدت 90 روز به‌منظور ملاقات مجدد با درمانگر و پاسخ به پرسشنامه‌ها این پژوهش برخی اصول اخلاقی ازجمله توضیح اهداف پژوهش برای اعضای نمونه، حفظ رازداری، گمنام ماندن اعضا، کسب رضایت آگاهانه از آن‌ها، اختیاری بودن پژوهش، حق خروج از مطالعه، پاسخ به سؤالات و در اختیار قرار دادن نتایج در صورت تمایل افراد را رعایت نمود. افزون بر این پژوهش با کد اخلاق به شماره IR.TABRIZU.REC.1401.039 در دانشگاه تبریز به ثبت رسیده است. برای توصیف اطلاعات پژوهش از شاخص‌های آمار توصیفی (میانگین، انحراف استاندارد) و آمار استنباطی شامل اندازه‌گیری مکرر با کمک نرم‌افزار SPSS24 استفاده شد. ابزار پژوهش در ذیل مطرح‌شده‌اند.
مقیاس خودشفقتی نف: پرسشنامه خودشفقتی که توسط نف (6) تهیه شده است دارای 26 گویه بوده و دارای لیکرت بندی پنج‌درجه‌ای از یک (تقریباً هرگز) تا پنج (تقریباً همیشه) است. مطابق دیدگاه نف (6) پرسشنامه سه مقیاس دوقطبی را ارزیابی می‌کند. مهربانی با خود (گویه‌های 5، 12، 19، 23 و 26)، در مقابل انتقاد از خود (گویه‌های 1، 8، 11، 16 و 21)، انسانیت مشترک (گویه‌های 3، 7، 10 و 15)، در مقابل انزوا (گویه‌های 4، 13، 18 و 25)، و ذهن آگاهی (گویه‌های 9، 14، 17 و 22) در برابر همانندسازی افراطی (گویه‌های 2، 6، 20، و 24). حاصل جمع نمره تک تک گویه‌ها نمره زیرمقیاس را تشکیل می‌دهد و امتیاز کلی پرسشنامه بر اساس جمع نمرات همه سؤالات به دست می‌آید. نمره کل پرسشنامه بین 26 تا 130 است و امتیاز بالاتر بیانگر خوشفقتی بیشتر است. خسروی، صادقی و یابنده (29) آلفای کرونباخ پرسشنامه را خرده مقیاس‌های انزوا 85/0، انسانیت مشترک 84/0، انتقاد از خود 79/0، مهربانی با خود 81/0، همانند سازی افراطی، 83/0 و ذهن آگاهی 80/0 و آلفای کرونباخ کل مقیاس 76/0 گزارش کرده‌اند (30).
پرسشنامه معنای زندگی (MLQ): پرسشنامه معنای زندگی توسط استگر، فرازیر، اشی و کالر[17] در سال 2006 ساخته شد و دو بعد معنا در زندگی یعنی حضور معنا و جستجوی معنا را با استفاده از ده گویه و در یک مقیاس هفت درجه‌ای لیکرت از کاملاً نادرست (1) تا کاملاً درست (7) را ارزیابی می‌نماید. خرده مقیاس حضور معنا به‌وسیله سؤالات (1، 4، 5، 6 و 9) و خرده مقیاس جستجوی معنا توسط سؤالات (2، 3، 7، 8 و 10) سنجش می‌شود و نمرات هر دو خرده مقیاس از 5 تا 35 منغیر بوده و نمره بالاتر بیانگر میزان میزان بالاتر وجود یا جستجوی معنای زندگی است (28). شواهد پژوهش بیانگر این است که این ساختار در فرهنگهای مختلف مشابه است. ضریب همسانی درونی در مطالعات گوناگون بر هر دو زیرمقیاس بالای 80/0 درصد به دست آمده است (31). ضریب همسانی درونی این پرسشنامه در پژوهش احمدی و همکاران (32) آلفای کرونباخ در دو زیرمقیاس حضور معنا و جستجوی معنا به ترتیب 83/0 و 78/0 گزارش شده است.
یافته‌ها
از بین افراد شرکت کننده در این پژوهش تعداد 30 (9/78درصد) نفر جنسیت زن و تعداد 8 (1/21درصد) نفر جنسیت مرد داشتند همچنین تعداد 3 (9/7درصد) نفر دارای مدرک دیپلم، تعداد 5 (2/13درصد) نفر دارای مدرک فوق دیپلم، تعداد 28 (7/37درصد) نفر دارای مدرک لیسانس، تعداد 2 (3/5درصد) نفر دارای مدرک فوق لیسانس هستند همچنین نتایج مربوط به سن آزمودنی‌ها نشان داد تعداد 15 (5/39درصد) نفر سن کمتر از 30 سال، 14 (8/36درصد) نفر سن 30 تا 35 سال و 9 (7/23درصد) نفر سن بالاتر از 35 سال داشتند. در جدول زیر شاخص‌های توصیفی مربوط به متغیرهای پژوهش اراده شده است.
افسردگی به‌عنوان معضل عمومی زندگی بشر با شیوع 17 درصدی، در میان اختلالات روانی بالاترین شیوع طول عمر را دارد (1). افسردگی اختلالی روانی است که به‌وسیله علائم و نشانگان زیر تشخیص داده می‌شود: خلق افسرده، فقدان علاقه‌مندی به فعالیت‌های لذت‌بخش، اختلال در تمرکز و توجه، کاهش انرژی، کم‌خوابی یا پرخوابی، احساس گناه، مشکل در تصمیم‌گیری، کندی روانی حرکتی و افکار مربوط به خودکشی(2). بک طرح‌واره‌های افسرده ژنی را به‌عنوان عامل اصلی افسردگی مطرح نمود و در تجدیدنظر بعدی بر نقش عوامل برون فردی نیز تأکید کرد، بک با لحاظ نمودن موضوعات بین فردی و نگرش‌های ناکارآمد و منفی، پیش آمادگی‌های شخصیتی را به‌عنوان خودگردانی و جامعه‌گرا معرفی نموده و این ویژگی‌ها را به‌عنوان عوامل خطر بین فردی در آسیب‌پذیری نسبت به افسردگی ارائه نمود حس سلامتی افراد جامعه‌گرا وابسته به اخذ حمایت از دیگران است و در صورت عدم دریافت حمایت اجتماعی، یا شکست در روابط بین فردی یا تجربه طرد افسرده می‌شوند در مقابل افراد خودگردان به دلیل سطح بالای استقلال، خود را سرزنش نموده و نگران مسائلی از قبیل پیشرفت فردی می‌باشند و نیاز دارند استانداردهای خود یا دیگران را بیابند(3).
مک کالوف (4) در تبیین افسردگی، بر نقش اساسی ترس-اجتناب فراگیر در آسیب روانی تمرکز دارد ترس-اجتناب با سبک بین فردی کناره گیر-گسلیده تعیین می‌گردد. بیماران افسرده در تاریخچه رشدی خود، مکرراً فاصله گرفتن از بدرفتاری‌ها و بدزبانی‌های افراد مهم زندگی و بی‌توجهی و سوءاستفاده جنسی و جسمی، مرگ و طلاق والدین و .... را تجربه نموده‌اند. تجربه بدرفتاری‌های اولیه منجر به اجتناب از پیامدهای بین فردی اجتماعی فاجعه‌آمیز و قابل پیش‌بینی می‌گردد و برای حمایت از خود و نجات از محیط آسیب‌زای خانواده، از دنیای افراد مهم زندگی خود فاصله می‌گیرد و انزوا و تنها زیستن را ترجیح می‌دهد پیامد دیگر بدرفتاری‌های روان‌شناختی همایندی انحراف/عقب‌ماندگی از رشد و بلوغ شناختی-هیجانی عادی است. و این مسئله باعث تثبیت فرد در عملکرد پیش عملیاتی رشد پیاژه می‌گردد از طرفی بیماران افسرده تمایل دارند در ارتباط با دیگران متکلم وحده باشند و رفتار آنان به‌وسیله بازخورد رفتاری و واکنش دیگران تغییر نمی‌کند نهایتاً این خودخواهی فراگیر و ناتوانی در ایجاد همدلی با دیگران قسمتی از عملکرد پیش عملیاتی بزرگ‌سالان با افسردگی است ظرفیت شناختی انتزاعی در حیطه بین فردی اجتماعی تقریباً وجود ندارد و فرد افسرده به یک شخص خودمحور تبدیل می‌شود. (4).
ازجمله متغیرهایی که رابطه تنگاتنگی با افسردگی دارد، خودشفقتی[1] بوده که مراقبت از درون در موقعیت‌های دشوار و دلسوزی نسبت به آن معنا شده است و دیدگاه متعادل به خویشتن و تجربه‌های هیجانی را شامل می‌شود (5). نف و دوهم[2] (6) این سازه را ارائه نموده است و طبق دیدگاه وی خودشفقتی مشتمل بر سه مؤلفه دوقطبی بوده که عبارتند از: انسانیت مشترک[3] در برابر انزوا[4]، مهربانی با خود[5] در برابر قضاوت نسبت به خویشتن[6] و ذهن آگاهی[7] در برابر همانندسازی افراطی[8]. در مؤلفه انسانیت مشترک در برابر انزوا، بر پذیرش مشکلات زندگی به‌عنوان بخشی از تجارب مشترک انسان‌ها تأکید می‌شود و درک این مسئله که مشکلات زندگی فقط برای اشخاص خاصی اتفاق نمی‌افتند. مؤلفه مهربانی با خود در برابر قضاوت نسبت به خویشتن دربردارنده گرمی و مهربانی با خود بجای سخت‌گیری در قضاوت نسبت به خویشتن است و منظور از مؤلفه سوم ذهن آگاهی در برابر همانندسازی افراطی تأکید بر این مسئله است، فرد بجای جذب شدن کامل در افکار و احساسات دردناک نسبت به آن آگاهی داشته باشد. رابطه خودشفقتی و سلامت روان دارای حمایت نظری و تجربی است (6).
خودشفقتی با احساساتی مانند پیوند اجتماعی و رضایت از زندگی مرتبط است. همچنین، خودشفقتی به ارضای نیازهای بنیادین از قبیل شایستگی، خودمختاری و ارتباط با دیگران که برای بهزیستی انسان ضروری می‌باشند کمک می‌نماید (7). افراد دارای ویژگی خوشفقتی به همان اندازه که با دیگران مهربان‌اند با خود نیز مهربان‌اند (8). گیلبرت[9] (9) بنیان‌گذار درمان مبتنی بر شفقت، شفقت را حساسیت نسبت به درد و رنج خود و دیگران و تعهد عمیق نسبت به تلاش برای رفع آن رنج و درد می‌داند (10). گیلبرت[10] (9) در نظریه خودشفقتی سه سیستم تنظیم هیجانی در افراد متصور است که شامل «لذت»، «تهدید» و «تسکین» می‌شود. سیستم لذت سیستم انگیزشی برای برانگیختن تلاش و کوشش برای دستیابی به پاداش و تأمین نیازها است و احساس لذت، هیجان، برانگیختگی و انرژی مربوط به این سیستم است. وظیفه سیستم تهدید پایش خطرات و مقابله با آن‌هاست و هیجانات منفی از قبیل تنفر، ترس و اضطراب مربوط به این سیستم است. وظیفه تنظیم دو سیستم تهدید و لذت طلبی بر عهده سیستم تسکین است. آرامش، امنیت، رضایت، قناعت، بهزیستی از هیجانات مربوط به این سیستم است. از دیدگاه شفقت درمانگران، بیماری به دلیل مشکل در دسترسی فرد به سیستم تسکینی خود و بیش فعالی سیستم‌های تهدید و لذت ایجاد می‌شود و تقویت سیستم تسکین و آرامش بخشی و نیز تعادل بخشی به سایر سیستم‌های تنظیم هیجانی شخص از طریق افزایش حس خودشفقتی امکان‌پذیر است (9) مطابق دیدگاه هیکـس و کینـگ[11] (11) هیجانات منفی ناشـی از افسـردگی و تحریف‌های شــناختی حاصــل از آن، به محدود نمودن دیـد افـراد در ارزیابـی از زندگی‌شان منجر شده و سبب کاهـش معنـای زندگـی می‌شود. یافته‌های امان الهی، تردست و اصلانی (12) نشان داد همه‌ی خرده مقیاس‌های خودشفقتی پیش‌بین‌های معنی‌داری برای افسردگی هستند. بر اساس یافته‌های کریگر[12] و همکاران (13) افراد افسرده در مقایسه با افراد غیر افسرده دارای سطوح پایین‌تری از شفقت به خود هستند و خودشفتی پایین با نشانگان افسردگی رابطه معنی‌داری دارد. کلفتاراس و پسارا[13] (14) نشان داد علائم افسردگی در جوانانی که دارای معنای بیشتری در زندگی خود هستند کمتر است و ارتباط معناداری بین سلامت عمومی و معنای زندگی وجود دارد. فقدان معنـا در زندگــی، نشان‌دهنده نــزول حــس ارزشــمند بــودن زندگــی و بیانگــر ایــن عقیــده اســت کــه زندگــی یــک تجربه منفــی اســت. در ایــن حالــت مشــوقی بــرای پیگیــری اهــداف مهــم وجـود نـدارد و حتـی افـراد دچـار سـردرگمی در مـورد خـود و زندگــی هسـتند. از دیدگاه فرانکل، بی‌معنایی در زندگی و فقدان هدف یکی از ریشه‌های آسیب‌پذیری انسان است جستجوی هدف و معنا سبب شکوفایی و کمال و از بین رفتن اختلالات روانی می‌شود (7). فقدان حسی از معنا در زندگی مدرن امروزی به‌عنوان یک عامل مؤثر در سبب‌شناسی علل افسردگی مطرح است (15). انسان‌ها همیشه در جستجوی معنای زندگی[14] بوده‌اند و تلاش نموده‌اند از آغاز زندگی خود را معنادار نمایند. معنای زندگی ازجمله پیچیده‌ترین مباحثی است که اذهان بسیاری از اندیشه‌ورزان را مشغول خود نموده است (16). تحقق احساس معنا به‌وسیله برآورده شدن نیازهای اولیه شخص در مؤلفه‌های خودارزشمندی، هدفمندی و کارآمدی انجام می‌پذیرد (17). فرانکل جستجوی معنای زندگی را اساس و شالوده سلامت روان و پادزهر خودکشی می‌داند. معنای زندگی سه‌پایه اصلی دارد: معناجویی، آزادی اراده و معنای زندگی. آزادی اراده به معنای این است که انسان در انتخاب و گزینش جایگاهی که با آن مواجه بوده آزاد است. معناجویی حاوی مفهوم مسئولیت است. مسئول نمودن جامعه و فرهنگ، انتخاب شیوه مرگ و معنادار بودن زندگی. فرانکل خوش‌گذرانی و لذت را معنای زندگی نمی‌داند و تجربه نمودن زندگی در لحظه حال بدون هیچ نوع الگوی پیش پنداشت و تفسیر را معنای زندگی می‌داند (18).
از دیدگاه روان‌شناختی معنای زندگی یکی از عناصر مهم و تعیین‌کننده در بهزیستی روان‌شناختی است. معنای زندگی به حسی از یکپارچگی وجودی اطلاق می‌گردد که در پی پاسخ‌دهی به چیستی زندگی، درک هدف زندگی و دستیابی به اهداف ارزنده و به‌تبع آن احساس کمال و مفید بودگی است (19). یالوم[15] معتقد است باور به اینکه جهان و هستی در یک الگوی نظام‌مند و هدفمند است. معنای زندگی را می‌سازد این معنا ممکن است ناشی از اعتقادات مذهبی یا معنویت باشد. ریکر[16] با تلفیق مفاهیم گوناگون انسجام (میزان تطابق و پیوستگی حیطه‌های گوناگون هدف‌گذاری شده) و احساس هدفمندی (داشتن اهداف مهم و لذت‌بخش در حیطه‌های گوناگون زندگی) را معنای زندگی می‌داند. یافته‌های پژوهشی ارتباط افسردگی با معنای زندگی را تأیید نموده‌اند از طرفی معنای زندگی ممکن است ناشی از افت فعالیت‌های معنی‌دار و نیز سوگیری‌های شناختی است که دو نشانه اصلی افسردگی است. از طرفی، معنای زندگی توانایی کاهش دادن سطح عواطف منفی از قبیل افسردگی و اضطراب را دارد و نهایتاً باعث کاهش خطرات ابتلا به اختلالات روانی می‌شود (20).
نظریات گوناگون روانشناسی علت اصلی ابتلا به اختلال افسردگی را باورهای ناکارآمد منفی می‌دانند لذا مداخلات درمانی در افسردگی عموماً بر اصلاح رفتار و شناختواره‌ها و باورهای ناکارآمد تمرکز دارد ولی طی سال‌های اخیر طیف نوینی از درمان شامل مداخلات روانی اجتماعی، بین فردی و حل مسئله ارائه شده است (3) یکی از رویکردهای نوین روان‌درمانی که توسط مک کالوف (4) برای درمان افسردگی مزمن ساخته شد سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی رفتاری است این درمان که شکلی نوین از درمان‌های شناختی رفتاری است و در درمان طیف وسیعی از اختلالات روانی مؤثر است. مداخله عمده در این درمان تحلیل موقعیت است تحلیل موقعیت به‌عنوان ترکیبی از راهبردهای شناختی-رفتاری و بین فردی بر پیامدهای رفتار فرد متمرکز بوده و در شناسایی و اصلاح الگوهای فکری و رفتاری ناسازگارانه مؤثر است. (4).
سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی رفتاری مبتنی بر نظریه بین فردی کارکرد روانی اجتماعی است لذا فهم نقش عملکرد بین فردی در افراد افسرده ضروری است تاریخچه زندگی افراد افسرده حاکی از سوءاستفاده اولیه و بدرفتاری و مواجه با آسیب‌های روانی و تجربه مداوم آن است (21). مطابق رویکرد سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی رفتاری این آسیب‌ها سبب می‌گردد فرد به لحاظ هیجانی احساس ناامنی کند و بر اساس شرطی‌سازی کلاسیک، ارتباط با یک فرد آزاردهنده سبب بی‌اعتمادی وی به دیگران می‌شود همچنین بر اساس شرطی‌سازی کنشگر کناره‌گیری‌های اجتماعی و رفتارهای اجتنابی سبب توقف‌های رشدی بعدی شده و به طرز فاجعه‌آمیزی بر رشد شناختی، هیجانی و اجتماعی فرد تأثیر منفی می‌گذارد (22).
مک کالوف(23) با عاریت گرفتن از نظریه رشدی پیازه معتقد است که فرد بزرگ‌سال مبتلا افسردگی مداوم، به دلیل کناره‌گیری بین فردی دوران کودکی، عملکرد پیش عملیاتی دارد و به لحاظ شناختی هیجانی به دلیل انحراف ایجادشده، شبیه کودک در مرحله پیش عملیاتی پیاژه رفتار می‌کند طبق ویژگی‌های فردی مرحله پیش عملیاتی تفکر، عدم آگاهی از رفتار دیگران و گفتگو به شیوه تک‌گویی و پریدن از مقدمه به نتیجه درباره واقعیت در این بیماران وجود دارد همچنین فقدان مهارت همدلی با دیگران و خودمحوری فراگیر سبب انزوای فرد می‌گردد و به‌مرور باعث محدودیت شدید تمام حوزه‌های تلاش اجتماعی می‌گردد و نهایتاً افسردگی، درماندگی، یاس و ناامیدی و اقدام به خودکشی رخ می‌دهد(21). نتایج پژوهش پاسدار، حسنی و نوری (24) حاکی از اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر خودشفقتی بیماران افسرده بود. یافته‌های مروجی و همکاران (25) نشان داد درمان شناختی رفتاری بر ارتقای معنای زندگی مؤثر است. یافته‌های بگیان، کرمی، مؤمنی و الهی (21) نشان داد که سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی- رفتاری بردرد ذهنی و دشواری‌های تنظیم هیجانی افراد اقدام کننده به خودکشی اثربخش هستند (26). یافته‌های فورکمن، به راک، میر، تیسمام، اسچرام و میکلاگ (27) نشان داد که سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی-رفتاری بر کاهش ایده پردازی خودکشی و علائم افسردگی اثربخش هستند.
مرور مطالعات گذشته نشان می‌دهد اثربخشی درمان‌های دارویی افسردگی بدون مداخلات روانی اجتماعی، به علت تأکید صرفاً دارویی موفقیت چندانی ندارد و از طرفی با توجه به اینکه نگرش جامعه به درمان دارویی افسردگی منفی است در نظریه‌های جدید بر درمان‌های ترکیبی به‌صورت مداخلات دارویی و روان‌شناختی توصیه شده است. در صورتیکه این اختلال روانی تحت درمان قرار نگیرد این احتمال وجود دارد علائم آن تشدید شده و برای چند ماه یا حتی چند سال ادامه پیدا کند. لذا مسئله اصلی پژوهش حاضر بررسی این موضوع است که آیا سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی رفتاری بر خودشفقتی و معنای زندگی بیماران افسرده مداوم شهرستان ارومیه تأثیر دارد.؟
مواد و روش کار
پژوهش حاضر از نوع پژوهش‌های کاربردی و ازلحاظ روش پژوهش از نوع تجربی با طرح پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری 3 ماهه با گروه کنترل بود. جامعه آماری موردپژوهش شامل کلیه بیماران افسرده مراجعه‌کننده به مراکز درمان روان‌پزشکی و روان‌شناختی شهرستان ارومیه بود، که در زمستان و بهار 1400-1401 جهت دریافت خدمات درمانی به این مراکز مراجعه می‌نمودند نمونه آماری این پژوهش شامل 30 نفر از بیماران افسرده مراجعه‌کننده به مراکز درمان روان‌پزشکی و روان‌شناختی شهرستان ارومیه بود، که در زمستان و بهار 1400-1401 جهت دریافت خدمات درمانی به این مراکز مراجعه نموده بودند: ابتدا لیست بیماران در نوبت درمان در هر مرکز تهیه شد سپس 30 نفر آزمودنی‌های پژوهش به‌صورت نمونه‌گیری در دسترس بر اساس مصاحبه تشخیصی انتخاب شدند سپس از بین 30 نفر نمونه آزمون، 15 نفر به‌عنوان گروه آزمایشی و 15 نفر به‌عنوان گروه کنترل به‌صورت تصادفی جایگزین شدند. ازآنجاکه گروه گواه با گروه آزمایشی همتاشده و ملاک جایگزینی اعضای گروه‌ها به‌صورت تصادفی بود لذا پژوهش حاضر از نوع آزمایشی است. گروه آزمایش به‌طور هفتگی به مدت 12 جلسه تحت سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی رفتاری قرار گرفت ولی در گروه کنترل مداخله‌ای صورت نگرفت در ابتدای پژوهش در یک برگه‌ی مجزا، علاوه بر تأکید بر اهمیت پژوهش، روش تکمیل پرسشنامه‌ها توضیح داده شد روش اجرا بدین گونه بود که هریک از بیماران مقیاس خودشفقتی نف (6) معنای زندگی استیگر و همکاران (28) را تکمیل نمودند و این روند در طی سه مرحله پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری 3 ماهه انجام گرفت.
ملاک‌های ورود به پژوهش:
1- داشتن سن بین 18 تا 50 سال
2- عدم وجود آسیب مغزی و اختلالات یادگیری
3-دریافت تشخیص افسردگی توسط روان‌پزشک
4-درمان هم‌زمان دیگری دریافت نکند
5-نشانه‌های اختلال در اثر سوگ، مصرف مواد مخدر و یا بیماری جسمی ایجاد نشده باشند
ملاک‌های خروج از پژوهش:
1-عدم تمایل به ادامه درمان
2-سابقه دریافت مداخله روان‌شناختی مشابه
3- تمایل به مصرف دارو
ساختار و چارچوب جلسات سیستم روان‌درمانی تحلیلی
شناختی رفتاری مشتمل بر موارد ذیل بود: آشنایی کامل با مفاهیم اساسی سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی رفتاری. جدول ثبت فعالیت و چرخه افسردگی، نحوه تأثیر تفکر ناسازگار بر مقابله ناسازگار و روش تفکر شکست گرایی، تحلیل موقعیتی و دوره اصلاح آن، شناسایی چرخه روابط بین فردی پیوندجویی و عاملیت در روابط بین فردی و انجام تحلیل موقعیتی متناسب با موقعیت بین فردی. شناسایی حوزه‌های بین فردی صمیمیت، افشاگری، اشتباه کردن و بیان عواطف و هیجانات منفی نسبت به درمانگر و دیگران مهم، انجام تمرین تمایز بین فردی. آموزش مهارت‌های جرئت ورزی، تحمل آشفتگی، پاسخ‌دهی شخصی مشروط به دیگران و افراد مهم زندگی و تفسیر روابط بین فردی، شناسایی هشت چرخه روابط بین فردی خود با دیگران، نام‌گذاری و به‌کارگیری راهبردهای مقابله‌ای سازگارانه، مهارت‌های تحمل پریشانی و مهارت‌های حل مسئله اجتماعی و اثربخشی بین فردی در روابط خود با افراد مهم زندگی، نمونه‌های پاسخ‌دهی شخصی مشروط، شناسایی با مفاهیم و اصطلاحات تعاملات مکمل و غیر مکمل، توان تمایزگذاری، انجام تمرین تصویرسازی ذهنی آخرین روابط بین فردی آسیب‌زا و به‌کارگیری مهارت‌های حل مسئله اجتماعی. انجام تمرینات ذهن آگاهی و فعال‌سازی رفتاری. آمادگی برای پایان دادن، ارزیابی کردن یادگیری، بازبینی اهداف و اتمام درمان. نوشتن نامه خداحافظی و بستن قراردادی برای مدت 90 روز به‌منظور ملاقات مجدد با درمانگر و پاسخ به پرسشنامه‌ها این پژوهش برخی اصول اخلاقی ازجمله توضیح اهداف پژوهش برای اعضای نمونه، حفظ رازداری، گمنام ماندن اعضا، کسب رضایت آگاهانه از آن‌ها، اختیاری بودن پژوهش، حق خروج از مطالعه، پاسخ به سؤالات و در اختیار قرار دادن نتایج در صورت تمایل افراد را رعایت نمود. افزون بر این پژوهش با کد اخلاق به شماره IR.TABRIZU.REC.1401.039 در دانشگاه تبریز به ثبت رسیده است. برای توصیف اطلاعات پژوهش از شاخص‌های آمار توصیفی (میانگین، انحراف استاندارد) و آمار استنباطی شامل اندازه‌گیری مکرر با کمک نرم‌افزار SPSS24 استفاده شد. ابزار پژوهش در ذیل مطرح‌شده‌اند.
مقیاس خودشفقتی نف: پرسشنامه خودشفقتی که توسط نف (6) تهیه شده است دارای 26 گویه بوده و دارای لیکرت بندی پنج‌درجه‌ای از یک (تقریباً هرگز) تا پنج (تقریباً همیشه) است. مطابق دیدگاه نف (6) پرسشنامه سه مقیاس دوقطبی را ارزیابی می‌کند. مهربانی با خود (گویه‌های 5، 12، 19، 23 و 26)، در مقابل انتقاد از خود (گویه‌های 1، 8، 11، 16 و 21)، انسانیت مشترک (گویه‌های 3، 7، 10 و 15)، در مقابل انزوا (گویه‌های 4، 13، 18 و 25)، و ذهن آگاهی (گویه‌های 9، 14، 17 و 22) در برابر همانندسازی افراطی (گویه‌های 2، 6، 20، و 24). حاصل جمع نمره تک تک گویه‌ها نمره زیرمقیاس را تشکیل می‌دهد و امتیاز کلی پرسشنامه بر اساس جمع نمرات همه سؤالات به دست می‌آید. نمره کل پرسشنامه بین 26 تا 130 است و امتیاز بالاتر بیانگر خوشفقتی بیشتر است. خسروی، صادقی و یابنده (29) آلفای کرونباخ پرسشنامه را خرده مقیاس‌های انزوا 85/0، انسانیت مشترک 84/0، انتقاد از خود 79/0، مهربانی با خود 81/0، همانند سازی افراطی، 83/0 و ذهن آگاهی 80/0 و آلفای کرونباخ کل مقیاس 76/0 گزارش کرده‌اند (30).
پرسشنامه معنای زندگی (MLQ): پرسشنامه معنای زندگی توسط استگر، فرازیر، اشی و کالر[17] در سال 2006 ساخته شد و دو بعد معنا در زندگی یعنی حضور معنا و جستجوی معنا را با استفاده از ده گویه و در یک مقیاس هفت درجه‌ای لیکرت از کاملاً نادرست (1) تا کاملاً درست (7) را ارزیابی می‌نماید. خرده مقیاس حضور معنا به‌وسیله سؤالات (1، 4، 5، 6 و 9) و خرده مقیاس جستجوی معنا توسط سؤالات (2، 3، 7، 8 و 10) سنجش می‌شود و نمرات هر دو خرده مقیاس از 5 تا 35 منغیر بوده و نمره بالاتر بیانگر میزان میزان بالاتر وجود یا جستجوی معنای زندگی است (28). شواهد پژوهش بیانگر این است که این ساختار در فرهنگهای مختلف مشابه است. ضریب همسانی درونی در مطالعات گوناگون بر هر دو زیرمقیاس بالای 80/0 درصد به دست آمده است (31). ضریب همسانی درونی این پرسشنامه در پژوهش احمدی و همکاران (32) آلفای کرونباخ در دو زیرمقیاس حضور معنا و جستجوی معنا به ترتیب 83/0 و 78/0 گزارش شده است.
یافته‌ها
از بین افراد شرکت کننده در این پژوهش تعداد 30 (9/78درصد) نفر جنسیت زن و تعداد 8 (1/21درصد) نفر جنسیت مرد داشتند همچنین تعداد 3 (9/7درصد) نفر دارای مدرک دیپلم، تعداد 5 (2/13درصد) نفر دارای مدرک فوق دیپلم، تعداد 28 (7/37درصد) نفر دارای مدرک لیسانس، تعداد 2 (3/5درصد) نفر دارای مدرک فوق لیسانس هستند همچنین نتایج مربوط به سن آزمودنی‌ها نشان داد تعداد 15 (5/39درصد) نفر سن کمتر از 30 سال، 14 (8/36درصد) نفر سن 30 تا 35 سال و 9 (7/23درصد) نفر سن بالاتر از 35 سال داشتند. در جدول زیر شاخص‌های توصیفی مربوط به متغیرهای پژوهش اراده شده است.
جدول (1): شاخص‌های توصیفی مربوط به متغیرهای پژوهش
| گروه | متغیر | پیش‌آزمون (انحراف معیار± میانگین) |
پس‌آزمون (انحراف معیار± میانگین) |
پیگیری (انحراف معیار± میانگین) |
| آزمایش | خودشفقتی | 24/3±26/39 | 20/3±58/50 | 96/2±63/47 |
| معنای زندگی | 55/3±74/17 | 86/3±37/30 | 30/3±32/25 | |
| کنترل | خودشفقتی | 46/3±00/39 | 31/4±50/39 | 93/3±95/36 |
| معنای زندگی | 14/4±79/17 | 65/4±58/18 | 68/3±16/18 |
میانگین و انحراف استاندارد متغیرهای پژوهش برای هر دو گروه آزمایش و کنترل در هر سه مرحله آزمون در جدول فوق ارائه‌شده است. افزون بر آن در این پژوهش برای تحلیل داده‌ها از روش تحلیل واریانس چندمتغیری اندازه‌گیری مکرر استفاده شد. لذا قبل از انجام تحلیل، مفروضات آزمون موردبررسی قرار گرفت. به‌منظور بررسی یکسانی ماتریس‌های کوواریانس از آزمون ام‌باکس استفاده شد. نتایج حاکی از عدم برقراری این مفروضه بود (24/413=M باکس، 245/0P= و 07/1F=). برای بررسی مفروضه کرویت از آزمون موچلی استفاده شد که نتایج نشان داد این مفروضه برای متغیر خودشفقتی (08/0=p و 864/0=W موچلی) بوده و فرض کرویت داده‌ها رعایت شده است ولی برای متغیر معنای زندگی (01/0=p و 649/0=W موچلی) فرض کرویت داده‌ها رعایت نشده بود و از اصلاح اپسیلون گرینهاوس گیرزر (740/0) استفاده شد. افزون بر آن به‌منظور بررسی واریانس‌های خطای متغیر زمان در مراحل مختلف ارزیابی از آزمون لون استفاده شد. نتایج آزمون لون مبتنی بر برابری واریانس‌ها برای متغیر خودشفقتی (815/0=p و 056/0=F) و برای متغیر معنای زندگی (518/0=p و 425/0=F) نشان‌دهنده همگنی واریانس‌ها در گروه‌های مورد مطالعه بود. بااین‌حال می‌توان مفروضه‌های تحلیل واریانس اندازه‌گیری مکرر را پذیرفت و برای مقایسه‌ها از اندازه اثر پیلایی و مقادیر تصحیح‌شده هوین‌فلت استفاده نمود. ازاین‌رو با توجه به برقراری مفروضات تحلیل واریانس اندازه‌گیری مکرر، در ادامه نتایج حاصل از این آزمون ارائه‌شده است.
جدول (2): نتایج تحلیل واریانس چند گانه متغیرهای پژوهش
| مقدار | F | درجه آزادی مفروض | خطای درجه آزادی | معناداری | اتای سهمی | قدرت مشاهده شده | ||
| زمان*گروه | آزمون پیلای | 12/1 | 50/14 | 12 | 136 | 001/0 | 561/0 | 00/1 |
| لامبدای ویکلز | 034/0 | 84/49 | 12 | 134 | 001/0 | 817/0 | 00/1 | |
| آزمون هتلینگ | 18/24 | 01/133 | 12 | 132 | 001/0 | 924/0 | 00/1 | |
| برزگترین ریشه روی | 99/23 | 89/271 | 6 | 68 | 001/0 | 960/0 | 00/1 | |
جدول (3): نتایج تحلیل واریانس درون آزمودنی‌ها
| منبع تغییرات | مجموع مجذورات | درجه آزادی | میانگین مجذورات | F | معناداری | مجذور اتا | ||
| زمان | خودشفقتی | 42/616 | 2 | 21/308 | 78/99 | 001/0 | 735/0 | 00/1 |
| معنای زندگی | 28/865 | 48/1 | 37/584 | 76/98 | 001/0 | 733/0 | 00/1 | |
| زمان*گروه | خودشفقتی | 86/747 | 2 | 93/373 | 06/121 | 00/1 | 771/0 | 00/1 |
| معنای زندگی | 64/616 | 48/1 | 97/456 | 33/77 | 001/0 | 682/0 | 00/1 | |
در جدول فوق اثرات درون آزمودنی‌ها، نشان می‌دهد که اثر گروه در متغیرهای پژوهش معنادار است و شیوه آموزشی اثربخش بوده است.
جدول (4): نتایج تحلیل واریانس بین آزمودنی‌ها
| منبع تغییرات | مجموع مجذورات | درجه آزادی | میانگین مجذورات | F | معناداری | مجذور اتا | قدرت مشاهده شده | |
| گروه | خودشفقتی | 37/1599 | 1 | 37/1599 | 49/50 | 001/0 | 584/0 | 00/1 |
| معنای زندگی | 53/1130 | 1 | 53/1130 | 90/30 | 001/0 | 461/0 | 00/1 | |
| خطا | خودشفقتی | 24/1140 | 36 | 67/31 | ||||
| معنای زندگی | 12/1321 | 36 | 69/36 | |||||
جدول (5): نتایج مقایسه زوجی در فرضیه اصلی
| متغیر | گروه الف | گروه ب | تفاوت میانگین | خطای استاندارد | سطح معناداری | 95 درصد اطمینان در تفاوت‌ها | |
| کران پایین | کران بالا | ||||||
| معنای زندگی | آزمایش | کنترل | 29/6 | 13/1 | 001/0 | 99/3 | 60/8 |
| خودشفقتی | آزمایش | کنترل | 49/7 | 05/1 | 001/0 | 35/5 | 62/6 |
جدول (6): نتایج مقایسه زوجی در طی زمان در فرضیه اصلی
| متغیر | گروه الف | گروه ب | تفاوت میانگین | خطای استاندارد | سطح معناداری | 95 درصد اطمینان در تفاوت‌ها | |
| کران پایین | کران بالا | ||||||
| معنای زندگی | پیش‌آزمون | پس‌آزمون | 71/6- | 55/0 | 001/0 | 10/8- | 32/5- |
| پیگیری | 97/3- | 30/0 | 001/0 | 74/4- | 20/3- | ||
| پس‌آزمون | پیگیری | 73/2 | 53/0 | 001/0 | 38/1- | 09/4 | |
| خودشفقتی | پیش‌آزمون | پس‌آزمون | 68/5- | 34/0 | 001/0 | 53/6- | 83/4- |
| پیگیری | 15/3- | 39/0 | 001/0 | 15/4- | 16/2- | ||
| پس‌آزمون | پیگیری | 52/2 | 47/0 | 001/0 | 35/1 | 69/3 | |
بررسی یافته‌های به دست آمده نشان می‌دهد که تفاوت به دست آمده در طی سه مرحله پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری معنادار است که نشان‌دهنده اثربخشی مداخله درمانی است.
بحث و نتیجه‌گیری
هدف از پژوهش حاضر بررسی اثربخشی سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی رفتاری بر خودشفقتی و معنای زندگی بیماران افسرده مداوم بود. با توجه به یافته‌های پژوهش بین میانگین خودشفقتی بیماران افسرده در گروه آزمایش و کنترل در مراحل پس‌آزمون و پیگیری تفاوت معناداری وجود دارد و بیانگر اثربخشی معنادار سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی رفتاری بر خودشفقتی بیماران افسرده مداوم می‌باشد این یافته‌ها با پژوهش پاسدار و همکاران (21) همسو است. یافته‌های امان الهی و همکاران (12) نشان داد همه‌ی خرده مقیاس‌های خودشفقتی شامل خودمهربانی، خودقضاوتی، انسانیت مشترک، انزوا، ذهن آگاهی و شناخت بیش از حد پیش‌بین‌های معنی‌داری برای افسردگی می‌باشند. نتایج پژوهش شریفی ساکی و همکاران (5) بیانگر رابطه معکوس بین خودشفقتی و افسردگی است. در تبیین این یافته‌ها می‌توان عنوان نمود خود شفقتی با سلامت روانی رابطه مستقیم داشته و ضربه گیری روانی در مقابل عوامل تنش‌زای زندگی است. وقتی ذهن فرد درگیر افکار و هیجانات منفی و دردناک است، تجربیات خویش را آنطوری که هستند نمی‌پذیرند، در واقع فرد نسبت به راهیابی تجربه یا هیجان به خودآگاه مقاومت می‌کند. لذا فرد تنفر از خویشتن را تجریه می‌کند. این شیوه پاسخ غالباً مبتنی تمرکز و نشخوار افراطی احساسات منفی خویشتن است از آنجاییکه در درمان‌های شناختی رفتاری، فرد یاد می‌گیرد دیدگاه عینی‌تری نسبت به شکست‌ها و بی کفایتی‌هایش داشته باشد و فضای ذهنی لازم برای درک این مسئله که وی در تجربه شکست و بی کفایتی تنها نبوده و درد و رنج جنبه تفکیک ناپذیر از زندگی انسانی است، فراهم می‌آید. همچنین فرد با استفاده از فنون شناختی رفتاری یاد می‌گیرد که افکار حقایق نبوده و بیمار را برای شناسایی افکار ناکارآمد آماده می‌کند و نهایتاً راهکارهای شناختی رفتاری مقابله با هیجانات را یاد می‌گیرد. مطابق رویکرد سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی رفتاری، آسیب روانی باعث بی‌اعتمادی به دیگران و فقدان احساس امنیت روانی (شرطی‌سازی کلاسیک) و انزوای اجتماعی و رفتارهای اجتنابی (شرطی‌سازی کنشگر) و نهایتاً توقف‌های رشدی بعدی می‌شود و تأثیر منفی افراطی بر رشد اجتماعی و شناختی و هیجانی فرد می‌گذارد (33).
تفکر افراد افسرده در سطح پیش عملیاتی دیدگاه پیاژه بوده و در این سطح گفتگو به شکل تک گویی بوده و فرد از مقدمه به نتیجه می‌رسد و از رفتار دیگران آگاه نیست نهایتاً فقدان مهارت همدلی با دیگران و خودمحوری گسترده باعث انزوای بیشتر فرد می‌شود و حوزه‌های ارتباطی فرد شدیداً محدود می‌شود و زمینه ناامیدی و درماندگی فراهم می‌شود. مطابق این مدل درمانی عملکرد هیجانی و شناختی فرد افسرده در روابط بین فردی دچار گسلش خصمانه و سلطه پذیری افراطی شده و توان خروج از وضعیت موجود حتی در مقابل افراد صمیمی و حامی را ندارد. این افراد به سبب ناتوانی در ارتباط گیری همدلانه با دیگران یا در ارزیابی خود از برآورده ساختن نیازهای درون فردی خود از قبیل دلبستگی، امنیت، محبت، خودگردانی و خویشتنداری و ... عاجز هستند و سیکلی از عملکرد شناختی و بین فردی اولیه همراه با خلق افسرده و ناامیدی مضطربانه ایجاد می‌شود (34). به هنگام تجربه رویدادهای بین فردی منفی، اجتناب نموده و هیجان مدارانه به مقابله می‌پردازند و نشخوار فکری منفی درباره علت و علائم آن را تقویت نموده و منجر به افزایش افسردگی، ناامیدی و پوچی می‌شود افراد فشار بین فردی بیشتری را تجربه نموده و با این فرض که دیگران بوقت ضرورت پرخاشگر و مدعی می‌شوند نسبت به آنان بی اعتماد می‌شوند و از تحقیر و درگیری با آنان اجتناب می‌کنند (35). لذا سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی رفتاری با آموزش پیامدهای هیجانی منفی را کاهش داده و پایبندی به توصیه‌های درمانی را بیشتر می‌کند و تمرکز بر روابط بین فردی بیمار، به ارزیابی روابط وی با افراد مهم زندگی‌اش می‌پردازد با بررسی اطلاعات به مراجع کمک می‌شود توجهش را حوزه قدرتمندی و پیوندجویی معطوف دارد و با آموزش مهارت حل مسئله، پیامدهای اجتماعی خودشفقتی را در خود افزایش دهد.
همچنین با توجه به یافته‌های پژوهش بین میانگین معنای زندگی در گروه آزمایش و کنترل در مراحل پس‌آزمون و پیگیری تفاوت معناداری وجود دارد و بیانگر اثربخشی معنادار سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی رفتاری بر معنای زندگی بیماران افسرده مداوم می‌باشد یافته‌های مروجی و همکاران (25) نشان داد هر دو درمان شناختی رفتاری و معنا درمانی در افزایش معنا در زندگی تأثیر داشتند. با توجه به میانگین‌های تعدیل شده تأثیر معنا درمانی نسبت به درمان شناختی رفتاری در افزایش معنا در زندگی بیشتر بود ولی این اختلاف تأثیر از لحاظ آماری معنی‌دار نبود. یافته‌های محمدنیا و مشهدی (20) نشان داد بین افسردگی و معنای زندگی رابطه منفی وجود دارد. مطالعات کودلا[18] و همکاران (36) بیانگر این است که معنای زندگی عامل مهمی علیه احساس ناامیدی در بیماران روبه مرگ است. کلفتاراس و پسارا (14) نشان داد علائم افسردگی در جوانانی که دارای معنای بیشتری در زندگی خود هستند کمتر است و ارتباط معناداری بین سلامت عمومی و معنای زندگی وجود دارد. با توجه به یافته‌های به دست آمده سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی رفتاری بر معنای زندگی بیماران افسرده تأثیر دارد در تبیین این یافته‌ها می‌توان گفت سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی-رفتاری به این دلیل موجب ارتقای معنای زندگی می‌گردد که آگاهی از نقش عواطف منفی بر سلامت روان آن‌ها و فواید داشتن یک زندگی شاد، سبب می‌گردد که افراد انگیزه لازم برای کاستن از عواطف منفی به دست آورده و برای ارتقای معنای زندگی خویش تلاش نمایند. از طرفی نیز آگاهی منجر به افزایش تمایل برای انجام تکالیف خانگی و تمرینات فنون فراگرفته در جلسات درمانی می‌گردد و به‌واسطه آن کاهش نشانگان افسردگی، معنای زندگی را ارتقا می‌دهد. بر اساس دیدگاه یالوم (37) معنــای زندگــی، باور بــه جهــان در یــک الگــوی هدفمنــد اســت کــه ممکن است نشات گرفته از مذهــب یــا معنویــت باشد. وانگ[19] و همکاران (38) با تلفیق مفاهیــم متعدد اعتقاد دارند افراد دارای معنای زندگی، ضمن احسـاس هدفمنـدی، اهداف لذت‌بخش و مهـمی در حوزه‌های گوناگون زندگـی دارند و این حوزه‌های مختلـف هدف‌گذاری شـده پیوسـته و منسجم هستند. افســردگی بــا کاستن از مشــارکت فعــالانه بیماران در فعالیت‌های لذت‌بخش سبب فقــدان معنــای زندگــی می‌گردد. در ایــن زمینـه درمورد نـوروز وجـودی توجـه بـه دیدگاه سـالواتور مـادی به نقل از محمدنیا و مشهدی (20) کمک کننده است؛ مادی نــوروز وجــودی را بی‌معنایی، کســالت، بــی حســی و بــی هدفــی می‌داند و تمایــز آن از افســردگی دشــوار اســت مـادی تأکید می‌کند یافتن معنـای زندگـی و غلبـه بـر نـوروز وجـودی از راه به دسـت گرفتـن تصمیمات امکان خواهـد داشت. مــادی همچنین، مفهــوم پایمــردی را برای تسـلط بـر زندگـی و اضطراب‌های آن، را ارائه نمود. این مفهوم ترکیبـی از کنتـرل گری، درگیـری و چالـش بـا اتفاقـات بـرای دستیابی بـه معنـای زندگـی است. بیماران افســرده با اجتناب از فعالیتهــای مهــم زندگــی، اهمالکاری نموده و انجــام امــور را بــه تعویــق می‌اندازند. اهمیــت انجــام فعالیت‌های هدفمنــد و تأثیر آنهــا در معنــای زندگــی، در رویکردهـای روان‌شناختی عمـل محـور روشن‌تر بیان شـده است. این رویکردهـا، معنـای زندگـی را در چهارچـوب نظامــی از فعالیــت مبتنــی بــر یــک برنامــه و منتهــی بــر یــک هــدف تعریــف می‌کننــد. در حقیقت، فعالیــت ســاختار معنــا بخشــی است کــه سبب نظم بخشی بــه کلیــت زندگــی فــرد می‌گردد. بنابرایــن مطابق سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی رفتاری اینکــه فرد در چهارچـوب مبتنـی بـر اهـداف دسـت بـه فعالیـت بزند بـه زندگی معنـا خواهـد داد؛ ولی بیماران افســرده با دســت کشــیدن از فعالیتهــا، دســت بــه گریبــان مشــکل دیگری نیـز برای معنــای زندگـی هستند. مطابق دیدگاه ســوراجاکول و همــکاران[20] (39)، افــراد افســرده تمایل زیادی بــه معنـا کـردن تجارب خود از افسـردگی دارنـد و می‌خواهند بداننــد به چه دلیلی بایــستی ایــن نوع تجارب را از ســر می‌گذراندند و نیــاز دارنــد دریابنــد کــه ایــن رنــج بیهــوده نبوده استـ و اینکــه هدفــی در آن وجــود داشــته اسـت. امــا بر اساس دیدگاه هیکـس و کینـگ (11) عاطفـه منفی ناشـی از افسـردگی و تحریف‌های شــناختی حاصــل از آن سبب محدودسازی دیـد فـرد در ارزیابـی زندگی‌اش شده و منجر بـه کاهـش معنـای زندگـی می‌شود. سـردرگمی و کاهـش معنـا در زندگــی، نشان‌دهنده نــزول حــس ارزشــمند بــودن زندگــی و بیانگــر ایــن عقیــده اســت کــه زندگــی یــک تجربه منفــی اســت. در ایــن حالــت مشــوقی بــرای پیگیــری اهــداف مهــم وجـود نـدارد و حتـی افـراد دچـار سـردرگمی در مـورد خـود و زندگــی هســتند که تکنیک‌های سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی رفتاری با کاهش نشانگان افسردگی به افزایش حس ارزشمندی کمک نموده و به‌واسطه آن فرد زندگی را یک تجربه مثبت می‌داند و معنای زندگی افزایش می‌یابد.
در مورد کاربردهای بالینی این پژوهش می‌توان گفت که سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی رفتاری یک رویکرد بین فردی کاملاً ساخت‌یافته و مهارت محور است که به‌طور ویژه‌ای به برآورده کردن نیازهای خاص بیماران افسرده مداوم کمک می‌کند و راهکارهای عینی کمک کردن به افراد برای غلبه بر مشکلات بین فردی و رسیدن به هدف‌های واقعی و دست‌یافتنی زندگی را آموزش می‌دهد این رویکرد درمانی به‌طور خاصی برای مواجه با چالش‌ها و نیازهای بالینی افراد افسرده‌ی مداوم تنظیم‌شده است و در تلاش برای تغییر دادن الگوهای رفتاری همیشگی و مقاوم به درمان، رویکردی جدید به حل مشکلات کنونی زندگی با استفاده از روش‌های بین فردی تحلیلی رفتاری طراحی کرده‌است بیمار مهارت‌های رفتاری لازم برای به وجود آوردن تعامل‌های پاسخگر مناسب و همدلانه در موقعیت بین فردی خاص را کسب می‌کند تأکید درمان بر حل مسئله‌ی اجتماعی بین فردی است.. به‌طور هم‌زمان درمانگران سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی رفتاری آگاهانه موضوعات انتقال (انتظارات بین فردی یادگیری شده) در روابط درمانی را کنترل می‌کنند. در این نظریه روش‌هایی که افراد به‌واسطه آن به‌طور بین فردی برهم تأثیر می‌گذاشتند را بررسی نموده و روش‌های تعاملات بین فردی متقابل کارآمد را توصیف و تبیین عملیاتی نمود.
ازجمله محدودیت‌های این پژوهش نمونه‌گیری هدفمند بود لذا تعمیم یافته‌ها به سایر جوامع بایستی با احتیاط صورت گیرد. پیشنهاد می‌گردد در پژوهش‌های بعدی از روش نمونه‌گیری تصادفی استفاده شود در گردآوری داده‌ها از روش‌هایی به غیر از پرسش نامه استفاده شود. همچنین پیشنهاد می‌گردد اثربخشی سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی رفتاری با درمان شناختی رفتاری بر افسردگی و سایر متغیرهای پژوهشی مقایسه گردد
تشکر و قدردانی
در پایان ما پژوهشگران از کلیه افرادی که با اعتماد، صبر و بردباری در مراحل مختلف این پژوهش ما را یاری نموده‌اند کمال تشکر و قدردانی را داریم. شایان‌ذکر است که این مقاله مستخرج از رساله دکتری رشته روانشناسی بالینی دانشگاه تبریز می‌باشد.
بحث و نتیجه‌گیری
هدف از پژوهش حاضر بررسی اثربخشی سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی رفتاری بر خودشفقتی و معنای زندگی بیماران افسرده مداوم بود. با توجه به یافته‌های پژوهش بین میانگین خودشفقتی بیماران افسرده در گروه آزمایش و کنترل در مراحل پس‌آزمون و پیگیری تفاوت معناداری وجود دارد و بیانگر اثربخشی معنادار سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی رفتاری بر خودشفقتی بیماران افسرده مداوم می‌باشد این یافته‌ها با پژوهش پاسدار و همکاران (21) همسو است. یافته‌های امان الهی و همکاران (12) نشان داد همه‌ی خرده مقیاس‌های خودشفقتی شامل خودمهربانی، خودقضاوتی، انسانیت مشترک، انزوا، ذهن آگاهی و شناخت بیش از حد پیش‌بین‌های معنی‌داری برای افسردگی می‌باشند. نتایج پژوهش شریفی ساکی و همکاران (5) بیانگر رابطه معکوس بین خودشفقتی و افسردگی است. در تبیین این یافته‌ها می‌توان عنوان نمود خود شفقتی با سلامت روانی رابطه مستقیم داشته و ضربه گیری روانی در مقابل عوامل تنش‌زای زندگی است. وقتی ذهن فرد درگیر افکار و هیجانات منفی و دردناک است، تجربیات خویش را آنطوری که هستند نمی‌پذیرند، در واقع فرد نسبت به راهیابی تجربه یا هیجان به خودآگاه مقاومت می‌کند. لذا فرد تنفر از خویشتن را تجریه می‌کند. این شیوه پاسخ غالباً مبتنی تمرکز و نشخوار افراطی احساسات منفی خویشتن است از آنجاییکه در درمان‌های شناختی رفتاری، فرد یاد می‌گیرد دیدگاه عینی‌تری نسبت به شکست‌ها و بی کفایتی‌هایش داشته باشد و فضای ذهنی لازم برای درک این مسئله که وی در تجربه شکست و بی کفایتی تنها نبوده و درد و رنج جنبه تفکیک ناپذیر از زندگی انسانی است، فراهم می‌آید. همچنین فرد با استفاده از فنون شناختی رفتاری یاد می‌گیرد که افکار حقایق نبوده و بیمار را برای شناسایی افکار ناکارآمد آماده می‌کند و نهایتاً راهکارهای شناختی رفتاری مقابله با هیجانات را یاد می‌گیرد. مطابق رویکرد سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی رفتاری، آسیب روانی باعث بی‌اعتمادی به دیگران و فقدان احساس امنیت روانی (شرطی‌سازی کلاسیک) و انزوای اجتماعی و رفتارهای اجتنابی (شرطی‌سازی کنشگر) و نهایتاً توقف‌های رشدی بعدی می‌شود و تأثیر منفی افراطی بر رشد اجتماعی و شناختی و هیجانی فرد می‌گذارد (33).
تفکر افراد افسرده در سطح پیش عملیاتی دیدگاه پیاژه بوده و در این سطح گفتگو به شکل تک گویی بوده و فرد از مقدمه به نتیجه می‌رسد و از رفتار دیگران آگاه نیست نهایتاً فقدان مهارت همدلی با دیگران و خودمحوری گسترده باعث انزوای بیشتر فرد می‌شود و حوزه‌های ارتباطی فرد شدیداً محدود می‌شود و زمینه ناامیدی و درماندگی فراهم می‌شود. مطابق این مدل درمانی عملکرد هیجانی و شناختی فرد افسرده در روابط بین فردی دچار گسلش خصمانه و سلطه پذیری افراطی شده و توان خروج از وضعیت موجود حتی در مقابل افراد صمیمی و حامی را ندارد. این افراد به سبب ناتوانی در ارتباط گیری همدلانه با دیگران یا در ارزیابی خود از برآورده ساختن نیازهای درون فردی خود از قبیل دلبستگی، امنیت، محبت، خودگردانی و خویشتنداری و ... عاجز هستند و سیکلی از عملکرد شناختی و بین فردی اولیه همراه با خلق افسرده و ناامیدی مضطربانه ایجاد می‌شود (34). به هنگام تجربه رویدادهای بین فردی منفی، اجتناب نموده و هیجان مدارانه به مقابله می‌پردازند و نشخوار فکری منفی درباره علت و علائم آن را تقویت نموده و منجر به افزایش افسردگی، ناامیدی و پوچی می‌شود افراد فشار بین فردی بیشتری را تجربه نموده و با این فرض که دیگران بوقت ضرورت پرخاشگر و مدعی می‌شوند نسبت به آنان بی اعتماد می‌شوند و از تحقیر و درگیری با آنان اجتناب می‌کنند (35). لذا سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی رفتاری با آموزش پیامدهای هیجانی منفی را کاهش داده و پایبندی به توصیه‌های درمانی را بیشتر می‌کند و تمرکز بر روابط بین فردی بیمار، به ارزیابی روابط وی با افراد مهم زندگی‌اش می‌پردازد با بررسی اطلاعات به مراجع کمک می‌شود توجهش را حوزه قدرتمندی و پیوندجویی معطوف دارد و با آموزش مهارت حل مسئله، پیامدهای اجتماعی خودشفقتی را در خود افزایش دهد.
همچنین با توجه به یافته‌های پژوهش بین میانگین معنای زندگی در گروه آزمایش و کنترل در مراحل پس‌آزمون و پیگیری تفاوت معناداری وجود دارد و بیانگر اثربخشی معنادار سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی رفتاری بر معنای زندگی بیماران افسرده مداوم می‌باشد یافته‌های مروجی و همکاران (25) نشان داد هر دو درمان شناختی رفتاری و معنا درمانی در افزایش معنا در زندگی تأثیر داشتند. با توجه به میانگین‌های تعدیل شده تأثیر معنا درمانی نسبت به درمان شناختی رفتاری در افزایش معنا در زندگی بیشتر بود ولی این اختلاف تأثیر از لحاظ آماری معنی‌دار نبود. یافته‌های محمدنیا و مشهدی (20) نشان داد بین افسردگی و معنای زندگی رابطه منفی وجود دارد. مطالعات کودلا[18] و همکاران (36) بیانگر این است که معنای زندگی عامل مهمی علیه احساس ناامیدی در بیماران روبه مرگ است. کلفتاراس و پسارا (14) نشان داد علائم افسردگی در جوانانی که دارای معنای بیشتری در زندگی خود هستند کمتر است و ارتباط معناداری بین سلامت عمومی و معنای زندگی وجود دارد. با توجه به یافته‌های به دست آمده سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی رفتاری بر معنای زندگی بیماران افسرده تأثیر دارد در تبیین این یافته‌ها می‌توان گفت سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی-رفتاری به این دلیل موجب ارتقای معنای زندگی می‌گردد که آگاهی از نقش عواطف منفی بر سلامت روان آن‌ها و فواید داشتن یک زندگی شاد، سبب می‌گردد که افراد انگیزه لازم برای کاستن از عواطف منفی به دست آورده و برای ارتقای معنای زندگی خویش تلاش نمایند. از طرفی نیز آگاهی منجر به افزایش تمایل برای انجام تکالیف خانگی و تمرینات فنون فراگرفته در جلسات درمانی می‌گردد و به‌واسطه آن کاهش نشانگان افسردگی، معنای زندگی را ارتقا می‌دهد. بر اساس دیدگاه یالوم (37) معنــای زندگــی، باور بــه جهــان در یــک الگــوی هدفمنــد اســت کــه ممکن است نشات گرفته از مذهــب یــا معنویــت باشد. وانگ[19] و همکاران (38) با تلفیق مفاهیــم متعدد اعتقاد دارند افراد دارای معنای زندگی، ضمن احسـاس هدفمنـدی، اهداف لذت‌بخش و مهـمی در حوزه‌های گوناگون زندگـی دارند و این حوزه‌های مختلـف هدف‌گذاری شـده پیوسـته و منسجم هستند. افســردگی بــا کاستن از مشــارکت فعــالانه بیماران در فعالیت‌های لذت‌بخش سبب فقــدان معنــای زندگــی می‌گردد. در ایــن زمینـه درمورد نـوروز وجـودی توجـه بـه دیدگاه سـالواتور مـادی به نقل از محمدنیا و مشهدی (20) کمک کننده است؛ مادی نــوروز وجــودی را بی‌معنایی، کســالت، بــی حســی و بــی هدفــی می‌داند و تمایــز آن از افســردگی دشــوار اســت مـادی تأکید می‌کند یافتن معنـای زندگـی و غلبـه بـر نـوروز وجـودی از راه به دسـت گرفتـن تصمیمات امکان خواهـد داشت. مــادی همچنین، مفهــوم پایمــردی را برای تسـلط بـر زندگـی و اضطراب‌های آن، را ارائه نمود. این مفهوم ترکیبـی از کنتـرل گری، درگیـری و چالـش بـا اتفاقـات بـرای دستیابی بـه معنـای زندگـی است. بیماران افســرده با اجتناب از فعالیتهــای مهــم زندگــی، اهمالکاری نموده و انجــام امــور را بــه تعویــق می‌اندازند. اهمیــت انجــام فعالیت‌های هدفمنــد و تأثیر آنهــا در معنــای زندگــی، در رویکردهـای روان‌شناختی عمـل محـور روشن‌تر بیان شـده است. این رویکردهـا، معنـای زندگـی را در چهارچـوب نظامــی از فعالیــت مبتنــی بــر یــک برنامــه و منتهــی بــر یــک هــدف تعریــف می‌کننــد. در حقیقت، فعالیــت ســاختار معنــا بخشــی است کــه سبب نظم بخشی بــه کلیــت زندگــی فــرد می‌گردد. بنابرایــن مطابق سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی رفتاری اینکــه فرد در چهارچـوب مبتنـی بـر اهـداف دسـت بـه فعالیـت بزند بـه زندگی معنـا خواهـد داد؛ ولی بیماران افســرده با دســت کشــیدن از فعالیتهــا، دســت بــه گریبــان مشــکل دیگری نیـز برای معنــای زندگـی هستند. مطابق دیدگاه ســوراجاکول و همــکاران[20] (39)، افــراد افســرده تمایل زیادی بــه معنـا کـردن تجارب خود از افسـردگی دارنـد و می‌خواهند بداننــد به چه دلیلی بایــستی ایــن نوع تجارب را از ســر می‌گذراندند و نیــاز دارنــد دریابنــد کــه ایــن رنــج بیهــوده نبوده استـ و اینکــه هدفــی در آن وجــود داشــته اسـت. امــا بر اساس دیدگاه هیکـس و کینـگ (11) عاطفـه منفی ناشـی از افسـردگی و تحریف‌های شــناختی حاصــل از آن سبب محدودسازی دیـد فـرد در ارزیابـی زندگی‌اش شده و منجر بـه کاهـش معنـای زندگـی می‌شود. سـردرگمی و کاهـش معنـا در زندگــی، نشان‌دهنده نــزول حــس ارزشــمند بــودن زندگــی و بیانگــر ایــن عقیــده اســت کــه زندگــی یــک تجربه منفــی اســت. در ایــن حالــت مشــوقی بــرای پیگیــری اهــداف مهــم وجـود نـدارد و حتـی افـراد دچـار سـردرگمی در مـورد خـود و زندگــی هســتند که تکنیک‌های سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی رفتاری با کاهش نشانگان افسردگی به افزایش حس ارزشمندی کمک نموده و به‌واسطه آن فرد زندگی را یک تجربه مثبت می‌داند و معنای زندگی افزایش می‌یابد.
در مورد کاربردهای بالینی این پژوهش می‌توان گفت که سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی رفتاری یک رویکرد بین فردی کاملاً ساخت‌یافته و مهارت محور است که به‌طور ویژه‌ای به برآورده کردن نیازهای خاص بیماران افسرده مداوم کمک می‌کند و راهکارهای عینی کمک کردن به افراد برای غلبه بر مشکلات بین فردی و رسیدن به هدف‌های واقعی و دست‌یافتنی زندگی را آموزش می‌دهد این رویکرد درمانی به‌طور خاصی برای مواجه با چالش‌ها و نیازهای بالینی افراد افسرده‌ی مداوم تنظیم‌شده است و در تلاش برای تغییر دادن الگوهای رفتاری همیشگی و مقاوم به درمان، رویکردی جدید به حل مشکلات کنونی زندگی با استفاده از روش‌های بین فردی تحلیلی رفتاری طراحی کرده‌است بیمار مهارت‌های رفتاری لازم برای به وجود آوردن تعامل‌های پاسخگر مناسب و همدلانه در موقعیت بین فردی خاص را کسب می‌کند تأکید درمان بر حل مسئله‌ی اجتماعی بین فردی است.. به‌طور هم‌زمان درمانگران سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی رفتاری آگاهانه موضوعات انتقال (انتظارات بین فردی یادگیری شده) در روابط درمانی را کنترل می‌کنند. در این نظریه روش‌هایی که افراد به‌واسطه آن به‌طور بین فردی برهم تأثیر می‌گذاشتند را بررسی نموده و روش‌های تعاملات بین فردی متقابل کارآمد را توصیف و تبیین عملیاتی نمود.
ازجمله محدودیت‌های این پژوهش نمونه‌گیری هدفمند بود لذا تعمیم یافته‌ها به سایر جوامع بایستی با احتیاط صورت گیرد. پیشنهاد می‌گردد در پژوهش‌های بعدی از روش نمونه‌گیری تصادفی استفاده شود در گردآوری داده‌ها از روش‌هایی به غیر از پرسش نامه استفاده شود. همچنین پیشنهاد می‌گردد اثربخشی سیستم روان‌درمانی تحلیل شناختی رفتاری با درمان شناختی رفتاری بر افسردگی و سایر متغیرهای پژوهشی مقایسه گردد
تشکر و قدردانی
در پایان ما پژوهشگران از کلیه افرادی که با اعتماد، صبر و بردباری در مراحل مختلف این پژوهش ما را یاری نموده‌اند کمال تشکر و قدردانی را داریم. شایان‌ذکر است که این مقاله مستخرج از رساله دکتری رشته روانشناسی بالینی دانشگاه تبریز می‌باشد.
References:
1. Farashbandi A, Hafezi F, Eftekhar Saadi Z, Heidari A. Role of Behavioral Activation and Inhibition Systems in Symptoms of Major Depression Disorder Regarding the Mediating Role of Cognitive Bias. Avicenna J Neuropsychophysiol 2021;8(4):215-21. (Persian)
2. Association. AP. DSM-5 Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. Translation. Tehran: Arjamand Publication; 2022. (Persian)
3. Ershadi Manesh SA controlled comparison of the efficacy of creative problem solving therapy and cognitive behavioural therapy in adolescent' depression. J Psych Sci 2021;20(100):485-501. (Persian)
4. McCullough JP. The way early-onset chronically depressed patients are treated today makes me sad. Open J Psychiatr 2012;02(01):9–11.
5. Sharifi Saki S, Alipour A, Agha Yousofi A, Mohammadi MR, Ghbari Bonab B. The relationship between self-compassion and depression in women with breast cancer with the mediation of death anxiety. Sci Res Q Health Psych 2019;8(1):52-70. (Persian)
6. Scientific Reseneff KD, Dahm KA. Selfcompassion: What it is, what it does, and how it relates to mindfulness Handbook of mindfulness and self-regulation. Springer; 2015.
7. Mohammadi F, Dokaneifard Farida, Heydari H. The effectiveness of meaning therapy on self-compassion and hope for life in women with depression. Q J Assess Res Coun Psych 2018;1(2):18-1. (Persian)
8. Neff KD, Germer CK. Self-Compassion and Psychological Wellbeing. Doty J, editor. Vol. 27. Oxford University Press; 2017.
9. - Gilbert P. A Brief Outline of the Evolutionary Approach for Compassion Focused Therapy. EC Psychol Psychiatr 2017;3(6):218-27.
10. Narimani M, Qasim Khanlou A, Sabri V. Comparison of self-compassion, anxiety and depression of chronic pain patients and normal people. Anesthesia Pain Sci Res Q 2019;11(3):58-69. (Persian)
11. Hicks JA, King LA. Meaning in life and seeing the big picture: positive affect and global focus. Cogn Emot 2007;21(7):1577-84.
12. Aman Elahi A, Tardest K, Aslani K. Prediction of depression based on self-compassion components in female students with emotional failure in Ahvaz universities. J Clin Psychol 2015;2(30):77-92. (Persian)
13. Krieger T, Berger T, Grosse Holtforth M. The relationship of self-compassion and depression: Cross-lagged panel analyses in depressed patients after outpatient therapy. J Affect Dis 2016;39:45-202.
14. Kleftaras G, Psarra E. Meaning in life, psychological well-being and depressive symptomatology: A comparative study. Psychology (Irvine) [Internet]. 2012;03(04):337–45. Available from: http://dx.doi.org/10.4236/psych.2012.34048
15. Volkert J, Härter M, Dehoust MC, Ausín B, Canuto A, Da Ronch C, et al. The role of meaning in life in community- dwelling older adults with depression and relationship to other risk factors. Aging Mental Health 2019;23(1):100–6.
16. Soraati H, Zainab, Rahmatullah, Azizi MS. Components related to the meaning of life in adolescents: a review. J Psychol Sci 2018;9(2):28-37. (Persian)
17. Salehi H, Davoudi I, Nissi A, Mehrabizadeh M. The effectiveness of group-based mindfulness-based healing approach training on cognitive reactivity towards sad mood and pain-related anxiety in patients with chronic pain. Sci Res J Sabzevar Univ Med Sci 2019;27(3)L329-39. (Persian)
18. Frankel V. Man in search of meaning. Translated by Lahuti, Amir. Tehran: Jami Publishing.2021. (Persian)
19. Haghighi A, Zamani M, M N. The meaning of life in Ibn Sina's works of desire. Philosophy Religion 2017;5(2):365-96. (Persian)
20. Mohammadnia, Saeed; Mashhadhi, Ali. The effect of the meaning of life in the relationship between attitude towards drug use and depression. Shafai Khatam Sci Res J 2017;6(3):43-54. (Persian)
21. Baghian Koleh Marzi M. Protective factors and risk in committing suicide and the effectiveness of the intervention program on psychological correlates based on the cognitive behavioral analysis psychotherapy system and the integration of dialectical behavior therapy and cognitive therapy based on the compassionate mind. Psychol Achiev 2017;25(2)1-26. (Persian)
22. McCullough Jr JP, Schramm E, Penberthy JK. CBASP as a distinctive treatment for persistent depressive disorder: Distinctive features. Routledge; 2014 Nov 27.
23. McCullough Jr JP. Treatment for chronic depression: Cognitive behavioral analysis system of psychotherapy (CBASP): Educational Publishing Foundation.2003.
24. Pasdar K, Hasani J, Nouri R. The effectiveness of mindfulness-based cognitive therapy on self-compassion in patients with mixed anxiety-depressive disorder. J Neyshabur Fac Med Sci 2016;5(2):9-24. (Persian)
25.Moraveji, M, Karamati S, Shahbazi G, Ghobadi Daoud R, Noormohammadi SM. Comparing the effectiveness of cognitive behavioral therapy and meaning therapy in a group way on reducing perceived stress and improving the meaning of life in patients with breast cancer. J Mashhad Univ Med Sci 2019;63(4):2633-42. (Persian)
26. Bagian m, Karami j, Momeni K, elahi a. The investigation of the Role of Childhood Trauma Experience, Cognitive Reactivity, and Mental Pain in Suicide attempted and Normal individuals. Thoughts Behav Clinl Psychol 2019;14(53):77-89. (Persian)
27. Forkmann T, Brakemeier E-L, Teismann T, Schramm E, Michalak J. The effects of mindfulness‐based cognitive therapy and cognitive behavioral analysis system of psychotherapy added to treatment as usual on suicidal ideation in chronic depression: Results of a randomized-clinical trial. J Affect Dis 2016;200:51-7.
28. Steger MF, Frazier P, Oishi S, Kaler M. The meaning in life questionnaire: Assessing the presence of and search for meaning in life. J Counsel Psychol 2006; 53(1), 80-93.
29. Khosravi S, Sadeghi M, Yabandeh MR. Psychometric validity of SCS self-compassion scale. Psychol Methods Models 2018;4(13):47-59. (Persian)
30. Shahidpour, Aref; Hatami, Mohammad; Noori, Rabbi; Borjali, Mahmoud. Comparing the effectiveness of compassion therapy adapted to Islamic teachings with classical compassion therapy in self-compassion of breast cancer patients. J Psychol Scie 2018;18(80):869-77. (Persian)
31. Steger MF, Shin JY. The relevance of the Meaning in Life Questionnaire to therapeutic practice: A look at the initial evidence. Int Forum Logotherapy 2010;33:95-104.
32. Ahmadi S. Heydari M. Bagharian F, Kashfi A. Adolescence and the evolution of meaning: comparing the sources and dimensions of the meaning of life in adolescent girls and boys. Clin Psychol Stud 2015;6(23):149-177. (Persian)
33. Mccullough JP, Schramm E, Penberthy JK. CBASP as a Distinctive Treatment for Persistent Depressive Disorder: Distinctive features (CBT Distinctive Features). London: Routledge; 2014.
34. McCullough JP. Treatment for chronic depression: Cognitive behavioral analysis system of psychotherapy (CBASP). J Psychother Integr [Internet]. 2003;13(3–4):241–63. Available from: http://dx.doi.org/10.1037/1053-0479.13.3-4.241
35. Locke KD, Sayegh L, Penberthy JK, Weber C, Haentjens K, Turecki G. Interpersonal circumplex profiles of persistent depression: Goals, self-efficacy, problems, and effects of group therapy: Interpersonal circumplex profiles of depression. J Clin Psychol 2017;73(6):595–611. http://dx.doi.org/10.1002/jclp.22343.
36. Kudla D, Kujur J, Tigga S, Tirkey P, Rai P, Fegg MJ. Mean- ing in life experience at the end of life: validation of the Hindi version of the schedule for meaning in life evaluation and a cross-cultural comparison between Indian and German palliative care patients. J Pain Symp Manag 2015;49(1):79–88.
37. Yalom. Existential psychotherapy. Translation: Habib, Sepideh. Tehran: Ney Publishing.2022; (Persian)
38. Wang M, Kou C, Bai W, Song Y, Liu X, Yu W, et al. Prevalence and correlates of suicidal ideation among college students: A mental health survey in Jilin Province, China. J Affect Disord 2019;246:166–73. http://dx.doi.org/10.1016/j.jad.2018.12.055
39. Sorajjakool S, Aja V, Chilson B, Ramírez-Johnson J, Earll A. Disconnection, depression, and spirituality: A study of the role of spirituality and meaning in the lives of individuals with severe depression. Pastoral Psychol 2008;56(5):521–32. http://dx.doi.org/10.1007/s11089-008-0125-2.
1. Farashbandi A, Hafezi F, Eftekhar Saadi Z, Heidari A. Role of Behavioral Activation and Inhibition Systems in Symptoms of Major Depression Disorder Regarding the Mediating Role of Cognitive Bias. Avicenna J Neuropsychophysiol 2021;8(4):215-21. (Persian)
2. Association. AP. DSM-5 Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. Translation. Tehran: Arjamand Publication; 2022. (Persian)
3. Ershadi Manesh SA controlled comparison of the efficacy of creative problem solving therapy and cognitive behavioural therapy in adolescent' depression. J Psych Sci 2021;20(100):485-501. (Persian)
4. McCullough JP. The way early-onset chronically depressed patients are treated today makes me sad. Open J Psychiatr 2012;02(01):9–11.
5. Sharifi Saki S, Alipour A, Agha Yousofi A, Mohammadi MR, Ghbari Bonab B. The relationship between self-compassion and depression in women with breast cancer with the mediation of death anxiety. Sci Res Q Health Psych 2019;8(1):52-70. (Persian)
6. Scientific Reseneff KD, Dahm KA. Selfcompassion: What it is, what it does, and how it relates to mindfulness Handbook of mindfulness and self-regulation. Springer; 2015.
7. Mohammadi F, Dokaneifard Farida, Heydari H. The effectiveness of meaning therapy on self-compassion and hope for life in women with depression. Q J Assess Res Coun Psych 2018;1(2):18-1. (Persian)
8. Neff KD, Germer CK. Self-Compassion and Psychological Wellbeing. Doty J, editor. Vol. 27. Oxford University Press; 2017.
9. - Gilbert P. A Brief Outline of the Evolutionary Approach for Compassion Focused Therapy. EC Psychol Psychiatr 2017;3(6):218-27.
10. Narimani M, Qasim Khanlou A, Sabri V. Comparison of self-compassion, anxiety and depression of chronic pain patients and normal people. Anesthesia Pain Sci Res Q 2019;11(3):58-69. (Persian)
11. Hicks JA, King LA. Meaning in life and seeing the big picture: positive affect and global focus. Cogn Emot 2007;21(7):1577-84.
12. Aman Elahi A, Tardest K, Aslani K. Prediction of depression based on self-compassion components in female students with emotional failure in Ahvaz universities. J Clin Psychol 2015;2(30):77-92. (Persian)
13. Krieger T, Berger T, Grosse Holtforth M. The relationship of self-compassion and depression: Cross-lagged panel analyses in depressed patients after outpatient therapy. J Affect Dis 2016;39:45-202.
14. Kleftaras G, Psarra E. Meaning in life, psychological well-being and depressive symptomatology: A comparative study. Psychology (Irvine) [Internet]. 2012;03(04):337–45. Available from: http://dx.doi.org/10.4236/psych.2012.34048
15. Volkert J, Härter M, Dehoust MC, Ausín B, Canuto A, Da Ronch C, et al. The role of meaning in life in community- dwelling older adults with depression and relationship to other risk factors. Aging Mental Health 2019;23(1):100–6.
16. Soraati H, Zainab, Rahmatullah, Azizi MS. Components related to the meaning of life in adolescents: a review. J Psychol Sci 2018;9(2):28-37. (Persian)
17. Salehi H, Davoudi I, Nissi A, Mehrabizadeh M. The effectiveness of group-based mindfulness-based healing approach training on cognitive reactivity towards sad mood and pain-related anxiety in patients with chronic pain. Sci Res J Sabzevar Univ Med Sci 2019;27(3)L329-39. (Persian)
18. Frankel V. Man in search of meaning. Translated by Lahuti, Amir. Tehran: Jami Publishing.2021. (Persian)
19. Haghighi A, Zamani M, M N. The meaning of life in Ibn Sina's works of desire. Philosophy Religion 2017;5(2):365-96. (Persian)
20. Mohammadnia, Saeed; Mashhadhi, Ali. The effect of the meaning of life in the relationship between attitude towards drug use and depression. Shafai Khatam Sci Res J 2017;6(3):43-54. (Persian)
21. Baghian Koleh Marzi M. Protective factors and risk in committing suicide and the effectiveness of the intervention program on psychological correlates based on the cognitive behavioral analysis psychotherapy system and the integration of dialectical behavior therapy and cognitive therapy based on the compassionate mind. Psychol Achiev 2017;25(2)1-26. (Persian)
22. McCullough Jr JP, Schramm E, Penberthy JK. CBASP as a distinctive treatment for persistent depressive disorder: Distinctive features. Routledge; 2014 Nov 27.
23. McCullough Jr JP. Treatment for chronic depression: Cognitive behavioral analysis system of psychotherapy (CBASP): Educational Publishing Foundation.2003.
24. Pasdar K, Hasani J, Nouri R. The effectiveness of mindfulness-based cognitive therapy on self-compassion in patients with mixed anxiety-depressive disorder. J Neyshabur Fac Med Sci 2016;5(2):9-24. (Persian)
25.Moraveji, M, Karamati S, Shahbazi G, Ghobadi Daoud R, Noormohammadi SM. Comparing the effectiveness of cognitive behavioral therapy and meaning therapy in a group way on reducing perceived stress and improving the meaning of life in patients with breast cancer. J Mashhad Univ Med Sci 2019;63(4):2633-42. (Persian)
26. Bagian m, Karami j, Momeni K, elahi a. The investigation of the Role of Childhood Trauma Experience, Cognitive Reactivity, and Mental Pain in Suicide attempted and Normal individuals. Thoughts Behav Clinl Psychol 2019;14(53):77-89. (Persian)
27. Forkmann T, Brakemeier E-L, Teismann T, Schramm E, Michalak J. The effects of mindfulness‐based cognitive therapy and cognitive behavioral analysis system of psychotherapy added to treatment as usual on suicidal ideation in chronic depression: Results of a randomized-clinical trial. J Affect Dis 2016;200:51-7.
28. Steger MF, Frazier P, Oishi S, Kaler M. The meaning in life questionnaire: Assessing the presence of and search for meaning in life. J Counsel Psychol 2006; 53(1), 80-93.
29. Khosravi S, Sadeghi M, Yabandeh MR. Psychometric validity of SCS self-compassion scale. Psychol Methods Models 2018;4(13):47-59. (Persian)
30. Shahidpour, Aref; Hatami, Mohammad; Noori, Rabbi; Borjali, Mahmoud. Comparing the effectiveness of compassion therapy adapted to Islamic teachings with classical compassion therapy in self-compassion of breast cancer patients. J Psychol Scie 2018;18(80):869-77. (Persian)
31. Steger MF, Shin JY. The relevance of the Meaning in Life Questionnaire to therapeutic practice: A look at the initial evidence. Int Forum Logotherapy 2010;33:95-104.
32. Ahmadi S. Heydari M. Bagharian F, Kashfi A. Adolescence and the evolution of meaning: comparing the sources and dimensions of the meaning of life in adolescent girls and boys. Clin Psychol Stud 2015;6(23):149-177. (Persian)
33. Mccullough JP, Schramm E, Penberthy JK. CBASP as a Distinctive Treatment for Persistent Depressive Disorder: Distinctive features (CBT Distinctive Features). London: Routledge; 2014.
34. McCullough JP. Treatment for chronic depression: Cognitive behavioral analysis system of psychotherapy (CBASP). J Psychother Integr [Internet]. 2003;13(3–4):241–63. Available from: http://dx.doi.org/10.1037/1053-0479.13.3-4.241
35. Locke KD, Sayegh L, Penberthy JK, Weber C, Haentjens K, Turecki G. Interpersonal circumplex profiles of persistent depression: Goals, self-efficacy, problems, and effects of group therapy: Interpersonal circumplex profiles of depression. J Clin Psychol 2017;73(6):595–611. http://dx.doi.org/10.1002/jclp.22343.
36. Kudla D, Kujur J, Tigga S, Tirkey P, Rai P, Fegg MJ. Mean- ing in life experience at the end of life: validation of the Hindi version of the schedule for meaning in life evaluation and a cross-cultural comparison between Indian and German palliative care patients. J Pain Symp Manag 2015;49(1):79–88.
37. Yalom. Existential psychotherapy. Translation: Habib, Sepideh. Tehran: Ney Publishing.2022; (Persian)
38. Wang M, Kou C, Bai W, Song Y, Liu X, Yu W, et al. Prevalence and correlates of suicidal ideation among college students: A mental health survey in Jilin Province, China. J Affect Disord 2019;246:166–73. http://dx.doi.org/10.1016/j.jad.2018.12.055
39. Sorajjakool S, Aja V, Chilson B, Ramírez-Johnson J, Earll A. Disconnection, depression, and spirituality: A study of the role of spirituality and meaning in the lives of individuals with severe depression. Pastoral Psychol 2008;56(5):521–32. http://dx.doi.org/10.1007/s11089-008-0125-2.
[1]. Self-Compassion
[2]. Neff & Dahm
[3]. Common Humanity
[4]. Isolation
[5]. Self- kindness
[6]. Self-Judgment
[7]. Mindfulness
[8]. Over-identification
[9]. Gilbert
[10]. Germer
[11]. Hicks & King
[12]. Krieger
[13]. Kleftaras & Psarra
[14]. Meaning in Life
[15].Yalom
[16]. ricker
[17]. Steger, Frazier, Oishi & Kaler
[18]. Kudla
[19]. Wang
[20]. Sorajjakool
نوع مطالعه: کارآزمایی بالینی |
موضوع مقاله:
روانشناسی
فهرست منابع
1. Farashbandi A, Hafezi F, Eftekhar Saadi Z, Heidari A. Role of Behavioral Activation and Inhibition Systems in Symptoms of Major Depression Disorder Regarding the Mediating Role of Cognitive Bias. Avicenna J Neuropsychophysiol 2021;8(4):215-21. (Persian) [DOI:10.32592/ajnpp.2021.8.4.108]
2. Association. AP. DSM-5 Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. Translation. Tehran: Arjamand Publication; 2022. (Persian)
3. Ershadi Manesh SA controlled comparison of the efficacy of creative problem solving therapy and cognitive behavioural therapy in adolescent' depression. J Psych Sci 2021;20(100):485-501. (Persian) [Google Scholar]
4. McCullough JP. The way early-onset chronically depressed patients are treated today makes me sad. Open J Psychiatr 2012;02(01):9-11. [DOI:10.4236/ojpsych.2012.21002]
5. Sharifi Saki S, Alipour A, Agha Yousofi A, Mohammadi MR, Ghbari Bonab B. The relationship between self-compassion and depression in women with breast cancer with the mediation of death anxiety. Sci Res Q Health Psych 2019;8(1):52-70. (Persian) [URL]
6. Scientific Reseneff KD, Dahm KA. Selfcompassion: What it is, what it does, and how it relates to mindfulness Handbook of mindfulness and self-regulation. Springer; 2015. [Google Scholar]
7. Mohammadi F, Dokaneifard Farida, Heydari H. The effectiveness of meaning therapy on self-compassion and hope for life in women with depression. Q J Assess Res Coun Psych 2018;1(2):18-1. (Persian) [DOI:10.52547/jarcp.1.2.1]
8. Neff KD, Germer CK. Self-Compassion and Psychological Wellbeing. Doty J, editor. Vol. 27. Oxford University Press; 2017. [DOI:10.1093/oxfordhb/9780190464684.013.27]
9. - Gilbert P. A Brief Outline of the Evolutionary Approach for Compassion Focused Therapy. EC Psychol Psychiatr 2017;3(6):218-27. [URL]
10. Narimani M, Qasim Khanlou A, Sabri V. Comparison of self-compassion, anxiety and depression of chronic pain patients and normal people. Anesthesia Pain Sci Res Q 2019;11(3):58-69. (Persian) [Google Scholar]
11. Hicks JA, King LA. Meaning in life and seeing the big picture: positive affect and global focus. Cogn Emot 2007;21(7):1577-84. [DOI:10.1080/02699930701347304]
12. Aman Elahi A, Tardest K, Aslani K. Prediction of depression based on self-compassion components in female students with emotional failure in Ahvaz universities. J Clin Psychol 2015;2(30):77-92. (Persian) [URL]
13. Krieger T, Berger T, Grosse Holtforth M. The relationship of self-compassion and depression: Cross-lagged panel analyses in depressed patients after outpatient therapy. J Affect Dis 2016;39:45-202. [DOI:10.1016/j.jad.2016.05.032] [PMID]
14. Kleftaras G, Psarra E. Meaning in life, psychological well-being and depressive symptomatology: A comparative study. Psychology (Irvine) [Internet]. 2012;03(04):337-45. Available from: http://dx.doi.org/10.4236/psych.2012.34048 [DOI:10.4236/psych.2012.34048]
15. Volkert J, Härter M, Dehoust MC, Ausín B, Canuto A, Da Ronch C, et al. The role of meaning in life in community- dwelling older adults with depression and relationship to other risk factors. Aging Mental Health 2019;23(1):100-6. [DOI:10.1080/13607863.2017.1396576] [PMID]
16. Soraati H, Zainab, Rahmatullah, Azizi MS. Components related to the meaning of life in adolescents: a review. J Psychol Sci 2018;9(2):28-37. (Persian) [URL]
17. Salehi H, Davoudi I, Nissi A, Mehrabizadeh M. The effectiveness of group-based mindfulness-based healing approach training on cognitive reactivity towards sad mood and pain-related anxiety in patients with chronic pain. Sci Res J Sabzevar Univ Med Sci 2019;27(3)L329-39. (Persian) [URL]
18. Frankel V. Man in search of meaning. Translated by Lahuti, Amir. Tehran: Jami Publishing.2021. (Persian) [URL]
19. Haghighi A, Zamani M, M N. The meaning of life in Ibn Sina's works of desire. Philosophy Religion 2017;5(2):365-96. (Persian) [URL]
20. Mohammadnia, Saeed; Mashhadhi, Ali. The effect of the meaning of life in the relationship between attitude towards drug use and depression. Shafai Khatam Sci Res J 2017;6(3):43-54. (Persian) [DOI:10.29252/shefa.6.3.43]
21. Baghian Koleh Marzi M. Protective factors and risk in committing suicide and the effectiveness of the intervention program on psychological correlates based on the cognitive behavioral analysis psychotherapy system and the integration of dialectical behavior therapy and cognitive therapy based on the compassionate mind. Psychol Achiev 2017;25(2)1-26. (Persian) [DOI:10.32598/bjcp.13.1.26]
22. McCullough Jr JP, Schramm E, Penberthy JK. CBASP as a distinctive treatment for persistent depressive disorder: Distinctive features. Routledge; 2014 Nov 27. [DOI:10.4324/9781315743196]
23. McCullough Jr JP. Treatment for chronic depression: Cognitive behavioral analysis system of psychotherapy (CBASP): Educational Publishing Foundation.2003. [DOI:10.1002/jclp.10176] [PMID]
24. Pasdar K, Hasani J, Nouri R. The effectiveness of mindfulness-based cognitive therapy on self-compassion in patients with mixed anxiety-depressive disorder. J Neyshabur Fac Med Sci 2016;5(2):9-24. (Persian) [URL]
25. Moraveji, M, Karamati S, Shahbazi G, Ghobadi Daoud R, Noormohammadi SM. Comparing the effectiveness of cognitive behavioral therapy and meaning therapy in a group way on reducing perceived stress and improving the meaning of life in patients with breast cancer. J Mashhad Univ Med Sci 2019;63(4):2633-42. (Persian) [URL]
26. Bagian m, Karami j, Momeni K, elahi a. The investigation of the Role of Childhood Trauma Experience, Cognitive Reactivity, and Mental Pain in Suicide attempted and Normal individuals. Thoughts Behav Clinl Psychol 2019;14(53):77-89. (Persian) [Google Scholar]
27. Forkmann T, Brakemeier E-L, Teismann T, Schramm E, Michalak J. The effects of mindfulness‐based cognitive therapy and cognitive behavioral analysis system of psychotherapy added to treatment as usual on suicidal ideation in chronic depression: Results of a randomized-clinical trial. J Affect Dis 2016;200:51-7. [DOI:10.1016/j.jad.2016.01.047] [PMID]
28. Steger MF, Frazier P, Oishi S, Kaler M. The meaning in life questionnaire: Assessing the presence of and search for meaning in life. J Counsel Psychol 2006; 53(1), 80-93. [DOI:10.1037/0022-0167.53.1.80]
29. Khosravi S, Sadeghi M, Yabandeh MR. Psychometric validity of SCS self-compassion scale. Psychol Methods Models 2018;4(13):47-59. (Persian) [URL]
30. Shahidpour, Aref; Hatami, Mohammad; Noori, Rabbi; Borjali, Mahmoud. Comparing the effectiveness of compassion therapy adapted to Islamic teachings with classical compassion therapy in self-compassion of breast cancer patients. J Psychol Scie 2018;18(80):869-77. (Persian) [URL]
31. Steger MF, Shin JY. The relevance of the Meaning in Life Questionnaire to therapeutic practice: A look at the initial evidence. Int Forum Logotherapy 2010;33:95-104. [Google Scholar]
32. Ahmadi S. Heydari M. Bagharian F, Kashfi A. Adolescence and the evolution of meaning: comparing the sources and dimensions of the meaning of life in adolescent girls and boys. Clin Psychol Stud 2015;6(23):149-177. (Persian) [URL]
33. Mccullough JP, Schramm E, Penberthy JK. CBASP as a Distinctive Treatment for Persistent Depressive Disorder: Distinctive features (CBT Distinctive Features). London: Routledge; 2014. [DOI:10.4324/9781315743196]
34. McCullough JP. Treatment for chronic depression: Cognitive behavioral analysis system of psychotherapy (CBASP). J Psychother Integr [Internet]. 2003;13(3-4):241-63. Available from: http://dx.doi.org/10.1037/1053-0479.13.3-4.241 [DOI:10.1037/1053-0479.13.3-4.241]
35. Locke KD, Sayegh L, Penberthy JK, Weber C, Haentjens K, Turecki G. Interpersonal circumplex profiles of persistent depression: Goals, self-efficacy, problems, and effects of group therapy: Interpersonal circumplex profiles of depression. J Clin Psychol 2017;73(6):595-611. http://dx.doi.org/10.1002/jclp.22343. [DOI:10.1002/jclp.22343] [PMID]
36. Kudla D, Kujur J, Tigga S, Tirkey P, Rai P, Fegg MJ. Mean- ing in life experience at the end of life: validation of the Hindi version of the schedule for meaning in life evaluation and a cross-cultural comparison between Indian and German palliative care patients. J Pain Symp Manag 2015;49(1):79-88. [DOI:10.1016/j.jpainsymman.2014.05.013] [PMID]
37. Yalom. Existential psychotherapy. Translation: Habib, Sepideh. Tehran: Ney Publishing.2022; (Persian) [URL]
38. Wang M, Kou C, Bai W, Song Y, Liu X, Yu W, et al. Prevalence and correlates of suicidal ideation among college students: A mental health survey in Jilin Province, China. J Affect Disord 2019;246:166-73. http://dx.doi.org/10.1016/j.jad.2018.12.055 [DOI:10.1016/j.jad.2018.12.055] [PMID]
39. Sorajjakool S, Aja V, Chilson B, Ramírez-Johnson J, Earll A. Disconnection, depression, and spirituality: A study of the role of spirituality and meaning in the lives of individuals with severe depression. Pastoral Psychol 2008;56(5):521-32. http://dx.doi.org/10.1007/s11089-008-0125-2. [DOI:10.1007/s11089-008-0125-2]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
