دوره 34، شماره 5 - ( 5-1402 )
جلد 34 شماره 5 صفحات 277-268 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Ethics code: IR.QOM.REC.1399.026
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Ghasemi Kahrizsangi A, Manoochehri A, Sadeghian H. THE EFFECT OF AN EIGHT-WEEK AEROBIC TRAINING PLUS A SUPPLEMENT OF PORTULACA OLERACEA SEED ON METABOLIC SYNDROME FACTORS IN MIDDLE-AGED MEN WITH DIABETES TYPE 2 ON THE THRESHOLD OF OBESITY. Studies in Medical Sciences 2023; 34 (5) :268-277
URL: http://umj.umsu.ac.ir/article-1-5911-fa.html
URL: http://umj.umsu.ac.ir/article-1-5911-fa.html
قاسمی کهریزسنگی علی، منوچهری امین، صادقیان حمید. تأثیر هشت هفته تمرین هوازی و مکمل دانه گیاه خرفه بر شاخص‌های سندروم متابولیک در مردان میان‌سال مبتلا به دیابت نوع دو در آستانه چاقی. مجله مطالعات علوم پزشکی. 1402; 34 (5) :268-277
استادیار گروه علوم ورزشی، دانشگاه قم، قم، ایران (نویسنده مسئول) ، a.ghasemi@qom.ac.ir
متن کامل [PDF 663 kb]
(585 دریافت)
| چکیده (HTML) (1982 مشاهده)
مواد و روش‌ها
جامعه آماری، نمونه و روش تحقیق:
یافته‌ها
در جدول (2) میانگین و انحراف معیار برخی ویژگی‌های پیکرسنجی شرکت کنندگان برحسب میانگین و انحراف استاندارد آورده شده است.
جدول (2): مقادیر برخی ویژگی‌های پیکرسنجی آزمودنی‌های تحقیق (میانگین± انحراف معیار)
جدول (3): نتایج آزمون شاپیروویلک، لوین و شیب رگرسیونی پروفایل لیپیدی و قند ناشتایی در گروه‌های مطالعه
نتیجه‌گیری کلی
درمجموع نتایج مطالعه حاضر نشان داد که تمرینات هوازی همراه با مصرف مکمل خرفه می‌تواند موجب بهبود پروفایل لیپیدی و میزان قند خون در بیماران دیابتی نوع-2 شود. لذا مکمل خرفه به همراه تمرینات هوازی می‌تواند به‌عنوان درمانی کمکی برای مبتلایان به این بیماری استفاده شود.
قدردانی
در این تحقیق از کلیه مردان میان‌سال مبتلا به دیابت دو که در آستانه چاقی بودند و به‌صورت داوطلبانه در این مطالعه شرکت کردند، تشکر می‌کنم.
ملاحظات اخلاقی
تحقیق حاضر با نظارت و تصویب معاونت محترم پژوهشی دانشگاه قم و با کسب رضایت کامل از آزمودنی‌ها انجام شد. آزمودنی‌ها از کلیه جنبه‌های تحقیقی اطلاع داشته و هر زمان که می‌خواستند می‌توانستند از پروژه تحقیقی خارج شوند. پژوهش حاضر دارای مصوبه کد اخلاق با شناسه: IR.QOM.REC.1399.026 می‌باشد.
منابع مالی
کلیه هزینه‌های تحقیقی اعم از مکمل و هزینه‌های تشخیصی آزمایشگاهی توسط محقق پرداخت شده است.
منافع متقابل
منافع یا سود مالی شخصی از بابت انتشار این مقاله برای نویسندگان مقاله وجود ندارد.
سهم نویسندگان
میزان مشارکت در مقاله حاضر به‌صورت زیر می‌باشد:
متن کامل: (1309 مشاهده)
مقدمه
امروزه دیابت و چاقی یکی از مشکلات اصلی و یکی از عمده‌ترین علل قابل‌پیشگیری مرگ‌و‌میر در سرتاسر جهان است. همچنین دیابت نوع دوم در افراد چاق بیشتر دیده می‌شود و چاقی خود درجاتی از مقاومت به انسولین را ایجاد می‌کند (1). در سال‌های اخیر، تغییرات در شیوه زندگی باعث شده تا جوامع مختلف با طیف جدیدی از اختلالات تغذیه‌ای یعنی اضافه‌وزن و چاقی مواجه شوند، طوری که چاقی به‌عنوان یک مشکل جدی سلامتی مطرح گردیده است (2). یکی دیگر از راه‌های پیشگیری ابتلا به دیابت و همچنین کنترل دیابت، فعالیت بدنی مناسب و ورزش است (3). از مهم‌ترین عوامل خطر در ابتلا به دیابت نوع دو می‌توان به چاقی، کلسترول بالا، فشارخون بالا و عدم تحرک بدنی کافی اشاره کرد (4, 5). گزارش‌های متعددی نشان‌دهنده این است که افراد چاق بالای 30 سال ریسک بالاتری برای ابتلا به دیابت نوع دو دارند (4). به‌طورکلی یکی از مهم‌ترین بخش‌های پیشگیری از پیشرفت بیماری دیابت و موفقیت در روند درمان و کاهش شدت این بیماری مزمن در بدن فرد مبتلا رعایت نکات تغذیه‌ای، داشتن برنامه غذایی دقیق و تمرینات ورزشی منظم است (6). ورزش باعث بالا رفتن انرژی و کاهش استرس نیز می‌گردد. از میان تمرینات ورزشی مختلف، می‌توان به تمرینات استقامتی اشاره کرد که در کنترل بهتر قند خون در بیماران دیابتی کاربرد دارد (5). حسین پناه و همکاران (1386) نشان دادند که اضافه‌وزن و چاقی به‌طور قوی با بروز دیابت نوع دو در ارتباط است. مهم‌تر اینکه 61 درصد از موارد بروز بیماری دیابت در جمعیت ایران، به چاقی و اضافه‌وزن بر می‌گردد. درنتیجه پیشگیری از افزایش وزن باید به‌عنوان یک استراتژی مهم برای کاهش بروز دیابت نوع دو موردتوجه قرار گیرد (7). تاکنون تأثیر مثبت بیش از 1200 گیاه دارویی در کاهش میزان قند خون یا کاهش عوارض ناشی از آن شناخته شده است، یکی از این گیاهان که در طب سنتی ایرانیان کاربرد فراوان داشته، گیاه خرفه است. گیاه خرفه در طب سنتی کشورهای بسیاری به‌عنوان مدر، تب بر، ضدعفونی‌کننده و برطرف‌کننده گرفتگی عضلانی مصرف می‌شود و عملکردهای فارماکولوژیکی ضد باکتری، شل کنندگی عضلات و التیام زخم را به آن نسبت داده‌اند (8). طبق آزمایش‌های فیتوشیمیایی عصاره خرفه یک منبع غنی از اسیدهای چرب غیراشباع امگا سه، آلفاتوکوفرول، اسید اسکوربیک، بتاکاروتن، گلوتاتیون، اسید آلفالینولنیک و فلاوونوییدها است (9). در زمینه تأثیر گیاه خرفه بر بیماران دیابتی مطالعات محدود و متناقضی وجود دارد به‌عنوان‌مثال محمد السید (2011) در تحقیقی با موضوع تأثیر مصرف دانه گیاه خرفه در درمان بیماران مبتلا به دیابت نوع دو به‌عنوان درمان کمکی و جایگزین و با استفاده از 30 فرد مبتلا نشان داد دانه گیاه خرفه می‌تواند به‌عنوان درمان کمکی برای افراد دیابتی نوع دو مؤثر و بی‌خطر باشد (10). این نتایج نشان داد که دانه گیاه خرفه دارای اثرات قابل‌توجه کاهش‌دهنده قند خون، چربی و مقاومت به انسولین است. بنابراین با توجه به وجود پژوهش‌های اندک در زمینه خواص دانه گیاه خرفه و تأثیر تمرین هوازی همراه با مصرف مکمل دانه گیاه خرفه، مطالعه حاضر به بررسی هشت هفته تمرین هوازی همراه با مصرف مکمل دانه گیاه خرفه روی فاکتورهای پروفایل لیپیدی و میزان قند ناشتایی مردان مبتلا به دیابت نوع دو میان‌سال در آستانه چاقی، خواهد پرداخت.
امروزه دیابت و چاقی یکی از مشکلات اصلی و یکی از عمده‌ترین علل قابل‌پیشگیری مرگ‌و‌میر در سرتاسر جهان است. همچنین دیابت نوع دوم در افراد چاق بیشتر دیده می‌شود و چاقی خود درجاتی از مقاومت به انسولین را ایجاد می‌کند (1). در سال‌های اخیر، تغییرات در شیوه زندگی باعث شده تا جوامع مختلف با طیف جدیدی از اختلالات تغذیه‌ای یعنی اضافه‌وزن و چاقی مواجه شوند، طوری که چاقی به‌عنوان یک مشکل جدی سلامتی مطرح گردیده است (2). یکی دیگر از راه‌های پیشگیری ابتلا به دیابت و همچنین کنترل دیابت، فعالیت بدنی مناسب و ورزش است (3). از مهم‌ترین عوامل خطر در ابتلا به دیابت نوع دو می‌توان به چاقی، کلسترول بالا، فشارخون بالا و عدم تحرک بدنی کافی اشاره کرد (4, 5). گزارش‌های متعددی نشان‌دهنده این است که افراد چاق بالای 30 سال ریسک بالاتری برای ابتلا به دیابت نوع دو دارند (4). به‌طورکلی یکی از مهم‌ترین بخش‌های پیشگیری از پیشرفت بیماری دیابت و موفقیت در روند درمان و کاهش شدت این بیماری مزمن در بدن فرد مبتلا رعایت نکات تغذیه‌ای، داشتن برنامه غذایی دقیق و تمرینات ورزشی منظم است (6). ورزش باعث بالا رفتن انرژی و کاهش استرس نیز می‌گردد. از میان تمرینات ورزشی مختلف، می‌توان به تمرینات استقامتی اشاره کرد که در کنترل بهتر قند خون در بیماران دیابتی کاربرد دارد (5). حسین پناه و همکاران (1386) نشان دادند که اضافه‌وزن و چاقی به‌طور قوی با بروز دیابت نوع دو در ارتباط است. مهم‌تر اینکه 61 درصد از موارد بروز بیماری دیابت در جمعیت ایران، به چاقی و اضافه‌وزن بر می‌گردد. درنتیجه پیشگیری از افزایش وزن باید به‌عنوان یک استراتژی مهم برای کاهش بروز دیابت نوع دو موردتوجه قرار گیرد (7). تاکنون تأثیر مثبت بیش از 1200 گیاه دارویی در کاهش میزان قند خون یا کاهش عوارض ناشی از آن شناخته شده است، یکی از این گیاهان که در طب سنتی ایرانیان کاربرد فراوان داشته، گیاه خرفه است. گیاه خرفه در طب سنتی کشورهای بسیاری به‌عنوان مدر، تب بر، ضدعفونی‌کننده و برطرف‌کننده گرفتگی عضلانی مصرف می‌شود و عملکردهای فارماکولوژیکی ضد باکتری، شل کنندگی عضلات و التیام زخم را به آن نسبت داده‌اند (8). طبق آزمایش‌های فیتوشیمیایی عصاره خرفه یک منبع غنی از اسیدهای چرب غیراشباع امگا سه، آلفاتوکوفرول، اسید اسکوربیک، بتاکاروتن، گلوتاتیون، اسید آلفالینولنیک و فلاوونوییدها است (9). در زمینه تأثیر گیاه خرفه بر بیماران دیابتی مطالعات محدود و متناقضی وجود دارد به‌عنوان‌مثال محمد السید (2011) در تحقیقی با موضوع تأثیر مصرف دانه گیاه خرفه در درمان بیماران مبتلا به دیابت نوع دو به‌عنوان درمان کمکی و جایگزین و با استفاده از 30 فرد مبتلا نشان داد دانه گیاه خرفه می‌تواند به‌عنوان درمان کمکی برای افراد دیابتی نوع دو مؤثر و بی‌خطر باشد (10). این نتایج نشان داد که دانه گیاه خرفه دارای اثرات قابل‌توجه کاهش‌دهنده قند خون، چربی و مقاومت به انسولین است. بنابراین با توجه به وجود پژوهش‌های اندک در زمینه خواص دانه گیاه خرفه و تأثیر تمرین هوازی همراه با مصرف مکمل دانه گیاه خرفه، مطالعه حاضر به بررسی هشت هفته تمرین هوازی همراه با مصرف مکمل دانه گیاه خرفه روی فاکتورهای پروفایل لیپیدی و میزان قند ناشتایی مردان مبتلا به دیابت نوع دو میان‌سال در آستانه چاقی، خواهد پرداخت.
مواد و روش‌ها
جامعه آماری، نمونه و روش تحقیق:
مطالعه حاضر از نوع نیمه تجربی با استفاده از گروه مکمل، تمرین هوازی و کنترل بود. جامعه آماری را مردان مبتلا به دیابت نوع دو که بیماری آن‌ها توسط پزشک متخصص داخلی تشخیص داده شده بود (افراد با میزان قند خون بالاتر از 120 میلی‌گرم در دسی‌لیتر وضعیت ناشتایی) با دامنه سنی 40-65 و BMI بالای 28 تا 30 تشکیل می‌دادند. پس از فراخوان عمومی ثبت‌نام بر اساس معیارهای ورود شامل: رژیم دارویی (مصرف متفورمین زیر نظر پزشک معالج) و غذایی استاندارد (که توسط پزشک متخصص تهیه شده بود) و عدم سابقه ورزشی منظم و یا عدم فعالیت بدنی منظم آزمودنی‌ها طی شش ماه قیل و آمادگی برای شروع فعالیت از طریق پرسشنامه rPar-Q (Revised physical activity readiness questionnaire) صورت گرفت. همچنین افرادی که دارای بیماری‌های مزمن قلبی- عروقی و یا التهاب مزمن، زخم پای دیابتی و هپاتیت بودند و همچنین افرادی که مکمل‌های ویتامینی مصرف می‌کردند یا سیگار می‌کشیدند از این مطالعه خارج شدند. درنهایت تعداد 40 نفر از داوطلبان به‌عنوان نمونه آماری به‌صورت گزینشی انتخاب و سپس به‌صورت تصادفی ساده به چهار گروه، 1- گروه تمرین هوازی (10 نفر)، 2- گروه مکمل (10 نفر)، 3- گروه تمرین هوازی و مکمل (10 نفر) و 4- گروه کنترل (10 نفر) تقسیم شدند. نمونه‌های خونی پیش‌آزمون از کلیه گروه‌ها در وضعیت پایه حداقل 8 ساعت ناشتایی در زمان 7 الی 8 صبح به میزان 6 میلی‌لیتر نمونه خون محیطی در لوله‌های استریل فاقد ماده ضد انعقاد گرفته شد. بلافاصله پس از خون‌گیری، نمونه‌های خون در کنار یخ و در دمای 4 درجه سانتی‌گراد به آزمایشگاه انتقال داده‌شده و سرم نمونه‌های خون پس از سانتریفوژ در دور 2500 rpm به مدت 6-8 دقیقه جداسازی شد.
روش اجرای تمرین:
آزمودنی‌های دو گروه تجربی هشت هفته فعالیت هوازی پیاده‌روی انجام دادند. در تمامی مراحل انجام فعالیت‌های ورزشی، بیماران تحت مراقبت و پایش کامل بودند تا در صورت افت ناگهانی قند خون و یا سایر مشکلات جسمی، در صورت لزوم سریعاً به‌واسطه آمبولانس به اورژانس بیمارستان منتقل گردند. مدت جلسه تمرینی از ۳۰ دقیقه در هفته اول شروع شد و به‌تدریج به زمان تمرین افزوده شد تا درنهایت در هفته هشتم آزمودنی‌ها به ۴۵ دقیقه پیاده‌روی با شدتی معادل ۵۰ تا ۷۰ درصد ضربان قلب ذخیره رسیدند. هر جلسه تمرین شامل 10 دقیقه گرم کردن با انواع حرکات کششی، نرمشی، راه رفتن و دویدن بود سپس پیاده‌روی با آهنگ ثابت به مدت ۳۰ دقیقه با شدت ۵۰ تا ۷۰ درصد حداکثر ضربان قلب آغاز می‌شد. در پایان هر جلسه تمرین ورزشی به مدت ۱۰ دقیقه بازگشت بدن به حالت اولیه و سرد کردن (راه رفتن آهسته و حرکات کششی) انجام می‌شد (جدول شماره 1). فعالیت ورزشی در هر جلسه از طریق ضربان سنج پلار کنترل شد. 48 ساعت پس از پایان هشت هفته دوباره خون‌گیری انجام شد. کلسترول تام سرم با روش رنگ سنجی آنزیماتیک و در حضور کلسترول استراز و کلسترول اکسیداز اندازه‌گیری شد. میزان تری گلسیرید سرم با روش رنگ سنجی آنزیماتیک و در حضور گلسیرول فسفات اکسیداز مشخص شد. سطح HDL سرم به روش آنزیمی پس از رسوب بقیه لیپوپروتئین‌های حاوی آپو B توسط محلول اسید فسفوتنگستیک و کلرید منیزیم تعیین شد.
جدول (1): زمان بندی تمرینات هوازی طی 8 هفته مطالعه
هفته |
گرم کردن |
جلسات تمرینی | سرد کردن |
زمان هر جلسه (دقیقه) | ||
| ۱-شنبه | ۲-دوشنبه | ۳-پنج شنبه | ||||
| هفته اول | 10 | 30 | 30 | 31 | 10 | 50 |
| هفته دوم | 10 | 31 | 32 | 33 | 10 | 52 |
| هفته سوم | 10 | 33 | 34 | 35 | 10 | 54 |
| هفته چهارم | 10 | 35 | 36 | 37 | 10 | 56 |
| هفته پنجم | 10 | 37 | 38 | 39 | 10 | 58 |
| هفته ششم | 10 | 39 | 40 | 41 | 10 | 60 |
| هفته هفتم | 10 | 41 | 42 | 43 | 10 | 62 |
| هفته هشتم | 10 | 43 | 44 | 45 | 10 | 64 |
پروتکل مکمل دهی:
مکمل دانه خرفه به‌صورت کپسول در اختیار افراد قرار گرفت. در طول زمان مطالعه، گروه‌های مصرف کننده مکمل دانه گیاه خرفه آن را طبق دستورالعمل مشخص شده به میزان 5/7 گرم در روز (دو عدد کپسول بعد از وعده غذایی نهار و شام) به مدت هشت هفته مصرف کردند (11). گروه تمرین- دارونما، از کپسول‌های دارونما به‌طور کاملاً مشابه با کپسول‌های دانه گیاه خرفه پر شده با آرد گندم و با دوز روزانه مشابه، دریافت کردند. همچنین توصیه‌های لازم برای میزان و زمان مصرف یادآوری شد. رژیم غذایی آزمودنی‌ها تحت نظر یک متخصص تغذیه از طریق فرم یادآمد خوراکی یک هفته قبل از شروع برنامه تمرینی تا پایان مطالعه یک هفته قبل از شروع تمرین و 12 ساعت بعد از آخرین جلسه تمرین کنترل شد.
روش تجزیه و تحلیل آماری:
پس از جمع‌آوری اطلاعات، به‌منظور تجزیه و تحلیل آماری، ابتدا وضعیت طبیعی داده‌ها (میانگین و انحراف استاندارد) با استفاده از آزمون شاپیروویلک و تجانس واریانس با استفاده از آزمون لوین استفاده شد. جهت بررسی و آنالیز داده‌ها از آزمون t همبسته برای مقایسه تفاوت درون‌گروهی و از آزمون تحلیل کوواریانس (ANCOVA) جهت مقایسه تفاوت‌های بین گروهی در مرحله پس‌آزمون و در صورت معنی‌داری از آزمون تعقیقی بونفرونی در سطح معناداری 05/05P< استفاده شد. کلیه بررسی‌های آماری و رسم نمودارها با استفاده از نرم‌افزارهای 26 SPSS و 2013 Excel انجام شد.
یافته‌ها
در جدول (2) میانگین و انحراف معیار برخی ویژگی‌های پیکرسنجی شرکت کنندگان برحسب میانگین و انحراف استاندارد آورده شده است.
جدول (2): مقادیر برخی ویژگی‌های پیکرسنجی آزمودنی‌های تحقیق (میانگین± انحراف معیار)
| گروه متغیر |
کنترل | تمرین هوازی (دارونما) | مکمل (خرفه) | تمرین هوازی + مکمل (خرفه) | معنی‌داری |
| تعداد | 10 | 10 | 10 | 10 | |
| سن (سال) | 50/10±8/06 |
50/60±6/25 |
52/60±7/20 |
52/07±6/25 |
0/387 |
| قد (سانتی‌متر) | 172/00±10/77 | 165/10±7/14 | 167/80±5/97 | 167/20±8/76 | 0/122 |
| وزن (کیلوگرم) |
73/29±6/45 |
74/45±4/66 |
74/78±2/82 |
75/62±6/66 |
0/315 |
| BMI |
25/08±4/34 |
27/35±1/61 |
24/64±2/08 |
25/17±3/47 |
0/833 |
همان‌طور که مشاهده می‌شود نتایج جدول شماره (2) بین گروه‌های مطالعه در متغیرهای سن، قد، وزن و BMI تفاوت معنی‌داری در مرحله پیش‌آزمون را نشان نداد. این نتایج حاکی از همگنی گروه‌های مطالعه در برخی مقادیر پیکرسنجی بود.
جدول (3): نتایج آزمون شاپیروویلک، لوین و شیب رگرسیونی پروفایل لیپیدی و قند ناشتایی در گروه‌های مطالعه
| آماره متغیر |
شاپیروویلک | لوین | شیب رگرسیونی |
| LDL (mg/dL) | 0/387 | 0/968 | 0/095 |
| HDL (mg/dL) | 0/503 | 0/122 | 0/294 |
| TG (mg/dL) | 0/279 | 0/908 | 0/662 |
| CHOL(mg/dL) | 0/185 | 0/437 | 0/595 |
| FBS (mg/dL) | 0/210 | 0/401 | 0/324 |
جدول (3) نتایج آزمون مفروضه‌های تحلیل کوواریانس شامل: آزمون توزیع طبیعی (شاپیروویلک)، تجانس واریانس‌ها (لوین)، شیب رگرسیونی است. بر اساس نتایج مشاهده شده در جدول شماره 3 با توجه به عدم معنی‌داری در مقادیر مفروضه‌های آزمون تحلیل کوواریانس می‌توانیم از این آزمون استفاده کنیم.
جدول (4): مقادیر میانگین پروفایل لیپیدی، قند ناشتایی و نتایج آزمون تعقیبی بونفرونی و t همبسته در مراحل پیش‌آزمون و پس‌آزمون در گروه‌های مطالعه (میانگین± انحراف استاندارد)
† تفاوت آزمون t همبسته جهت بررسی تفاوت‌های درون گروهی بین مرحله پیش‌آزمون و پس‌آزمون (0/05P<)
* نتایج تعقیبی‌تفاوت بین گروهی، بین گروه کنترل با سه گروه تجربی تحقیق (0/05P<)
‡ نتایج تعقیبی‌تفاوت بین گروهی، بین گروه دارونما با گروه‌های تمرین- مکمل و مکمل (0/05P<)
| گروه‌ها متغیر مرحله |
کنترل | تمرین هوازی (دارونما) | تمرین هوازی + مکمل (خرفه) | مکمل (خرفه) | |
| LDL (mg/dL) |
پیش‌آزمون پس‌آزمون |
127/20±10/27 129/80±9/64‡ |
127/60±10/63 †120/50±10/55* |
127/60±10/57 †10/59±.120/90* |
129/60±8/12 †128/70±7/61*‡ |
| HDL (mg/dL) |
پیش‌آزمون پس‌آزمون |
50/50±2/59 49/10±2/64‡ |
49/30±2/71 †52/10±2/18* |
48/40±3/62 †52/30±2/87* |
48/50±3/80 †49/80±3/91*‡ |
| TG (mg/dL) |
پیش‌آزمون پس‌آزمون |
199/00±13/89 201/70±14/43‡ |
188/70±20/18 †184/20±20/63* |
192/70±18/82 †183/80±18/76*‡ |
186/20±21/86 †182/70±21/45* |
| CHOL (mg/dL) |
پیش‌آزمون پس‌آزمون |
207/90±14/42 212/10±16/04‡ |
204/30±13/13 †196/60±13/99* |
199/90±13/17 †186/70±13/12*‡ |
199/40±15/71 †196/60±16/25* |
| FBS (mg/dL) |
پیش‌آزمون پس‌آزمون |
141/80±11/75 143/80±12/52‡ |
144/80±12/11 †141/80±12/19* |
147/00±11/32 †138/40±11/39*‡ |
139/80±8/19 †135/40±6/99*‡ |
* نتایج تعقیبی‌تفاوت بین گروهی، بین گروه کنترل با سه گروه تجربی تحقیق (0/05P<)
‡ نتایج تعقیبی‌تفاوت بین گروهی، بین گروه دارونما با گروه‌های تمرین- مکمل و مکمل (0/05P<)
نتایج آزمون تحلیل کوواریانس برای تمامی متغیرهای مطالعه معنی‌دار شده است و بنابراین تفاوت معنی‌داری بین چهار گروه مطالعه برای مقادیر پروفایل لیپیدی و قند ناشتایی پس از هشت هفته تمرین هوازی و مصرف مکمل خرفه وجود دارد. جهت بررسی این تفاوت و اختلاف از آزمون بونفرونی استفاده شده است که نتایج آن به همراه نتایج درون گروهی در جدول شماره (4) آورده شده است. با توجه به نتایج t همبسته در جدول شماره (4) معنی‌داری در مقادیر پروفایل لیپیدی و قند ناشتایی بین دو مرحله پیش‌آزمون و پس‌آزمون به‌جز گروه کنترل مشاهده می‌شود. لذا تمرین هوازی و مکمل باعث تغییر در این مقادیر شده است. نتایج آزمون کوواریانس تفاوت معنی‌داری بین چهار گروه مطالعه در مقادیر پروفایل لیپیدی و قند ناشتایی را نشان می‌دهد. نتایج آزمون تعقیبی بونفرونی حاکی از معنی‌داری در مقادیر LDL، HDL، TG، کلسترول و قند ناشتایی بین سه گروه تجربی با گروه کنترل بود. همچنین معنی‌داری بین گروه دارونما با گروه مکمل در سه متغیر LDL، HDL و قند ناشتایی وجود داشت. تفاوت معنی‌داری در مقادیر کلسترول، TG و قند ناشتایی بین گروه‌های دارونما و تمرین+ مکمل مشاهده شد.
بحث و نتیجه‌گیری
نتایج پزوهش حاضر نشان داد هشت هفته تمرین هوازی به همراه مکمل‌دهی دانه گیاه خرفه باعث کاهش معنی‌دار مقادیر پروفایل لیپیدی شامل: LDL، تری گلیسرید و کلسترول و افزایش HDL در سه گروه تجربی پژوهش نسبت به گروه کنترل در مرحله پس‌آزمون شد، همچنین نتایج درون گروهی نشان داد تفاوت معنی‌داری برای تمامی عوامل پروفایل لیپیدی پس از هشت هفته به‌جز گروه کنترل مشاهده شد.
همسو با نتایج مطالعه حاضر، بداخانیان (1395) در بررسی اثر خرفه بر پروفایل چربی خون، قند خون و سطح CRP(C-reactive protein) در مردان مبتلا به سندروم متابولیک به این نتیجه رسیدند که یک هفته تمرین نتوانست باعث کاهش پروفایل چربی خون شود (12). همچنین زارعی و همکارانش (2013) اثر عصاره بخش‌های هوایی گیاه خرفه را بر میزان کلسترول، تری گلسیرید، لیپوپروتئین‌های با چگالی بالا و پایین، مورد ارزیابی قرار داده و اثر آن را با داروی خوراکی آتورواستاتین مقایسه کردند. نتایج این پژوهش نشان داد که مصرف عصاره گیاه خرفه (دوز حداکثر عصاره 800 میلی‌گرم) موجب کاهش کلسترول، تری گلیسرید و LDL و همچنین باعث افزایش HDL شد (13). کاهش کلسترول،LDL و تری گلیسرید را می‌توان ناشی از فیبر موجود در خرفه یا تأثیر اسیدهای چرب غیراشباع دانست. فیبر موجود در خرفه احتمالاً با اتصال به کلسترول موجود در رژیم غذایی از جذب کلسترول از گوارش جلوگیری می‌کند و از این طریق باعث کاهش کلسترول و LDL می‌شود (13). مطالعات محدودی اثر خرفه را بر روی انسان‌ها بررسی کرده‌اند. برخی از مطالعات، اثر افزایش دهنده خرفه بر HDL را بیان کرده‌اند (10, 14). در مطالعه بسونگ و همکارانش (2011) مصرف خرفه به مدت چهار هفته توانست سطح کلسترول را بهبود بخشد، اما تاثیری بر روی تری گلیسرید نداشت (15). نتایج این پژوهش همسو با نتایج حسینی کاخک و همکارانش (1393) بود که نشان دادند هشت هفته رژیم غذایی به تنهایی و تمرین در ترکیب با رژیم غذایی، باعث بهبود پروفایل لیپیدی (کاهش معناداری در تری گلسیرید،LDL و افزایش در سطح HDL بیماران کبد چرب غیر الکلی شد (16). همچنین ناهمسو با نتایج پژوهش فرزانگی و همکارانش (1393) بود (11). از دلایل این تناقض می‌توان به شدت، نوع و مدت تمرین اشاره کرد که در این پژوهش از یک دوره تمرینات منتخب هوازی با شدت 50 الی 65 درصد ضربان قلب بیشینه، به مدت 45 تا 60 دقیقه،، سه جلسه در هفته برای مدت 6 هفته استفاده کرده بود که تفاوت معنی‌داری در پروفایل لیپیدی را مشاهده نکرد (11). فعالیت ورزشی هوازی استفاده از چربی را به‌منظور تأمین سوخت هنگام فعالیت ورزشی افزایش می‌دهد. با وجود این، افزایش در اکسایش چربی به دسترسی بیشتر به اسیدهای چرب حاصل از تری گلیسریدهای بافت آدیپوز بستگی ندارد. هنگام فعالیت ورزشی با شدت مطلق یکسان، میزان لیپولیز در ورزشکاران تمرین کرده استقامتی و داوطلبان تمرین نکرده مشابه است. به علاوه، داده‌های حاصل از مطالعات طولی نشان می‌دهند که هنگام فعالیت ورزشی فراخوان اسیدهای چرب پلاسمایی افزایش نمی‌یابد و حتی ممکن است پس از چندین هفته تمرین نیز کاهش یابد. این کاهش بر اثر سرکوب پاسخ کاتکولامینی به فعالیت ورزشی بعد از تمرین پدید می‌آید.، با این وجود، حتی زمانی که پاسخ کاتکولامینی کمتر نباشد، لیپولیز بعد از تمرین افزایش نمی‌یابد (17). به‌طورکلی می‌توان بیان کرد که مکانیسم تغییرات پروفایل چربی خون پس از تمرین ورزشی به‌طور کامل معلوم نشده است، اگرچه بسیاری از پیشرفتها ممکن است به تغییرات آنزیمی نسبت داده شود. کلسترول یک الکل استروئیدی غیر اشباع است. و پیش ساز بیوسنتز تمام استروئیدهای بدن نظیر کورتوکواستروئیدها، اسیدهای صفراوی، هورمون‌های استروئیدی و ویتامین دی می‌باشد (18). تری گلیسرید از ترکیب یک مولکول گلیسرول و سه اسید چرب به وجود آمده است تری گلسیرید نوعی لیپید موجود در بدن است، که بیش از 95 درصد از چربی بدن را تشکیل می‌دهد. اگر چه کبد و عضلات اسکلتی حاوی ذخایر چربی قابل‌توجهی می‌باشند اما بیشترتری گلسیریدها در سیتوپلاسم بافت چربی ذخیره هستند و شامل یک واحد گلیسرول و سه واحد اسید چرب می‌باشد (19). افزایش سطوح تری گلسیرید در خون می‌تواند سرخرگ‌ها را مسدود کرده و به پانکراس آسیب برساند. همچنین تری گلسیرید بالا ممکن است باعث سختی شریان و یا ضخیم شدن دیواره آن‌ها شود که خطر حمله قلبی به مغزی و بیماری قلبی را افزایش داده، همچنین گاهی سطح‌تری گلسیرید بالا را با همراهی سطح بالایی از کلسترول و لیپوپروتئین کم چگالی و سطح پایین‌تری از لیپوپروتئین پر چگالی داشته باشد لذا، فعالیت بدنی با پائین آوردن سطح چربی خون و کاهش خطرات قلبی عروقی برای افراد چاق سودمند است (20). ورزش هوازی سطوح چربی خون را در افراد چاق تعدیل می‌کند البته مدارک محکمی وجود دارد که تاثیرات مفید فعالیت‌بدنی را در شرایط مختلف و طول عمر ثابت می‌کند که این تاثیرات بیولوژیکی خصوصاً روی پروفایل لیپیدی خون زیاد است و نشان داده شده است که فعالیت‌بدنی به‌عنوان یک پتانسیل غیردارویی به دیس‌لیپیدمی کمک می‌کند (21). همچنین، HDL یک ذره کوچک متشکل از 50 درصد پروتئین، 20 درصد کلسترول، 30 درصد فسفولیپیدها و مقادیر ناچیزتری گلیسرید است و وظیفه بازگرداندن کلسترول از سطح خون به کبد را به عهده دارد. همچنین با چسبیدن به لیپوپروتئین کم چگال، آن را از جدار عروق پاک می‌کند. لیپیوپروتئین پبا چگالی بالا، کلسترول خوب هم خوانده می‌شود چرا که محافظت از جدار عروق را بر عهده دارد (22). همچنین نتایج مطالعه حاضر حاکی از کاهش معنی‌دار در مقادیر قند ناشتایی در سه گروه تجربی بود اما با توجه به میزان و درصد کاهش در گروه‌های مکمل خرفه نسبت به گروه دارونما می‌توان اشاره کرد که تأثیر استفاده از خرفه نسبت به تمرین هوازی به تنهایی منجر به بهبود بیشتر بر مقادیر قند ناشتایی افراد مبتلا به دیابت نوع-2 می‌شود.
لیپوپروتئین لیپاز (Lipoprotein lipase / LPL) که مسئول هیدرولیز ذرات غنی از تری گلیسرید مانند VLDL و شیلومیکرون‌ها است، پس از یک جلسه تمرین و ورزش افزایش می‌یابد. LPL افزایش یافته به‌طور مستقیم با پایین آوردن سطوح تری گلیسرید پلاسما مرتبط است. پس از هیدرولیز لیپید، ذرات باقیمانده ممکن است به HDL در حال شکل‌گیری، منتقل شوند و یا به وسیله HDL گردش خون، برای معکوس کردن انتقال کلسترول پذیرفته می‌شوند. افزایش استفاده از چربی‌های خون حین فعالیت هوازی، احتمالاً محرک متابولیکی مناسبی جهت بهبود سطوح لیپیدی خون است. ملاحظه مهم دیگر آن است که کاهش وزن که هدف مهمی برای بهبود پروفایل چربی به حساب می‌آید، ممکن است از طریق تمرین ورزشی هوازی که کالری مصرفی بیشتری لازم دارد، بهتر حاصل شود (23). در خرفه مقادیر زیادی ترکیبات آنتی اکسیدانی و چربی‌های امگا-3 و امگا-6 وجود دارد که سبب مهار پراکسیداسیون لیپیدی می‌شود. نشان داده شده است پلی فنل‌ها و اسیدهای چرب امگا-3 موجود در خرفه، مصرف انرژی در کبد چرب را افزایش می‌دهند. همچنین عصاره خرفه می‌تواند بیان استیل کوآنزیم A کربوکسیلاز (Acetyl-CoA carboxylase: ACC) و FAS(Fatty Acid Syntheses)، آنزیم محدود کننده سرعت سنتز اسید چرب در کبد و بیان پروتئین متصل شونده به عنصر تنظیم کننده استرول (Sterol regulatory element-binding protein: SREBP-1C) را که بیان این آنزیم محدود را کنترل می‌کند، کاهش دهد (11). از سویی دیگر، فیتواستروژن‌های موجود در گیاه خرفه از طریق افزایش اسیدهای چرب غیراشباع باعث کاهش کلسترول و LDL-C می‌شوند. افزایش اسیدهای چرب غیراشباع منجر به افزایش لپتین که یک عامل ضد اشتهاست، می‌شود. همچنین این فیتواستروژن‌ها در مهار گیرنده‌های فاکتور رشد نیز نقش دارند. آلکالوئیدها نیز ازجمله ترکیبات دیگر این گیاه هستند که می‌توانند سنتز کلسترول را مهار سازند (13). همسو با نتایج مطالعه حاضر نیز علی‌نیا و همکارانش (2020) دریافتند مصرف مکمل خرفه همراه با یک دوره برنامه تمرین ترکیبی می‌تواند در کاهش برخی از شاخص‌های خونی و تندرستی در زنان چاق مبتلا به کبد چرب غیرالکلی مؤثر باشد (24). همچنین، مصرف دانه خرفه باعث کاهش وزن، دور کمر و نمایه توده بدن در زنان مبتلا به سندروم متابولیک شد اما تغییرات معنی‌داری در HDL و تری گلیسرید ایجاد نمی‌کند (25).
ورزش منظم، قند خون را کنترل می‌کند و موجب کاهش ریسک فاکتورهای قلبی -عروقی در بیماران دیابتی می‌شود، در پژوهش غفلتی و همکارانش (2019) مصرف دانه خرفه (10 گرم دانه به مدت 8 هفته) با رژیم غذایی کم کالری موجب کاهش معنی‌داری در میزان غلظت سرمی قند خون ناشتا، شاخص مقاومت به انسولین، کلسترول تام و LDL شد (14). کلانتری و همکارانش (2021) تأثیر 12 هفته تمرین هوازی و مصرف مکمل ایزوفلاون سویا بر تغییرات هموگلوبین گلیکوزیله و قند خون بیماران دیابتی نوع- 2، نشان دادند، تمرین هوازی و مکمل ایزوفلاون سویا (با دوز 50 میلی‌گرم در روز) موجب بهبود در فاکتورهای هموگلوبین گلیکوزیله و قند خون در بیماران دیابتی نوع- 2 می‌شود (25). در پژوهشی دیگر حسنی و همکارانش (1390) نیز پس از یک دوره تمرینی، تفاوت معنی‌داری در سطح قند خون مشاهده نکردند (26). فعالیت‌های فیزیکی تأثیر مناسبی بر کاهش مقاومت به انسولین در افراد مبتلا به دیابت نوع دوم دارد و تمرینات ورزشی، با افزایش انتقال GLUT به سطح سلول، مقاومت به انسولین را کاهش می‌دهند. افزایش دانسیته مویرگی، افزایش حساسیت گیرنده‌های انسولین، تغییر در ترکیب فسفولیپید سارکولما، افزایش فعالیت آنزیم‌های اکسیداتیو و افزایش آنزیم گلیکوژن سنتتاز نیز ازجمله عوامل کاهش قندخون می‌باشند. از دیگر مکانیسم‌های مثبت تنظیم کننده متابولیسم گلوکز می‌توان به افزایش عملکرد انسولین و افزایش سیگنال‌های انسولین اشاره کرد (27).
از محدودیت‌های مطالعه حاضر می‌توان به کوتاه بودن طول دوره 8 هفته‌ای مطالعه اشاره کرد. پیشنهاد می‌شود که مطالعات آینده با دوره زمانی طولانی‌تر مطالعه‌ای انجام شود. از دیگر محدودیت‌های مطالعه حاضر می‌توان به عدم کنترل دقیق رژیم غذایی افراد اشاره کرد که فقط دستورالعمل‌های غذایی در مورد الگوی مصرف مواد غذایی داشتند. لذا با توجه به اهمیت رژیم کاهش وزن در بیماران مبتلا به دیابت نوع-2، پیشنهاد می‌شود در مطالعات آینده اثرات رژیم‌های کاهش وزن به همراه سایر مکمل‌ها و تمرینات ورزشی مورد بررسی قرار گیرد.
نتایج پزوهش حاضر نشان داد هشت هفته تمرین هوازی به همراه مکمل‌دهی دانه گیاه خرفه باعث کاهش معنی‌دار مقادیر پروفایل لیپیدی شامل: LDL، تری گلیسرید و کلسترول و افزایش HDL در سه گروه تجربی پژوهش نسبت به گروه کنترل در مرحله پس‌آزمون شد، همچنین نتایج درون گروهی نشان داد تفاوت معنی‌داری برای تمامی عوامل پروفایل لیپیدی پس از هشت هفته به‌جز گروه کنترل مشاهده شد.
همسو با نتایج مطالعه حاضر، بداخانیان (1395) در بررسی اثر خرفه بر پروفایل چربی خون، قند خون و سطح CRP(C-reactive protein) در مردان مبتلا به سندروم متابولیک به این نتیجه رسیدند که یک هفته تمرین نتوانست باعث کاهش پروفایل چربی خون شود (12). همچنین زارعی و همکارانش (2013) اثر عصاره بخش‌های هوایی گیاه خرفه را بر میزان کلسترول، تری گلسیرید، لیپوپروتئین‌های با چگالی بالا و پایین، مورد ارزیابی قرار داده و اثر آن را با داروی خوراکی آتورواستاتین مقایسه کردند. نتایج این پژوهش نشان داد که مصرف عصاره گیاه خرفه (دوز حداکثر عصاره 800 میلی‌گرم) موجب کاهش کلسترول، تری گلیسرید و LDL و همچنین باعث افزایش HDL شد (13). کاهش کلسترول،LDL و تری گلیسرید را می‌توان ناشی از فیبر موجود در خرفه یا تأثیر اسیدهای چرب غیراشباع دانست. فیبر موجود در خرفه احتمالاً با اتصال به کلسترول موجود در رژیم غذایی از جذب کلسترول از گوارش جلوگیری می‌کند و از این طریق باعث کاهش کلسترول و LDL می‌شود (13). مطالعات محدودی اثر خرفه را بر روی انسان‌ها بررسی کرده‌اند. برخی از مطالعات، اثر افزایش دهنده خرفه بر HDL را بیان کرده‌اند (10, 14). در مطالعه بسونگ و همکارانش (2011) مصرف خرفه به مدت چهار هفته توانست سطح کلسترول را بهبود بخشد، اما تاثیری بر روی تری گلیسرید نداشت (15). نتایج این پژوهش همسو با نتایج حسینی کاخک و همکارانش (1393) بود که نشان دادند هشت هفته رژیم غذایی به تنهایی و تمرین در ترکیب با رژیم غذایی، باعث بهبود پروفایل لیپیدی (کاهش معناداری در تری گلسیرید،LDL و افزایش در سطح HDL بیماران کبد چرب غیر الکلی شد (16). همچنین ناهمسو با نتایج پژوهش فرزانگی و همکارانش (1393) بود (11). از دلایل این تناقض می‌توان به شدت، نوع و مدت تمرین اشاره کرد که در این پژوهش از یک دوره تمرینات منتخب هوازی با شدت 50 الی 65 درصد ضربان قلب بیشینه، به مدت 45 تا 60 دقیقه،، سه جلسه در هفته برای مدت 6 هفته استفاده کرده بود که تفاوت معنی‌داری در پروفایل لیپیدی را مشاهده نکرد (11). فعالیت ورزشی هوازی استفاده از چربی را به‌منظور تأمین سوخت هنگام فعالیت ورزشی افزایش می‌دهد. با وجود این، افزایش در اکسایش چربی به دسترسی بیشتر به اسیدهای چرب حاصل از تری گلیسریدهای بافت آدیپوز بستگی ندارد. هنگام فعالیت ورزشی با شدت مطلق یکسان، میزان لیپولیز در ورزشکاران تمرین کرده استقامتی و داوطلبان تمرین نکرده مشابه است. به علاوه، داده‌های حاصل از مطالعات طولی نشان می‌دهند که هنگام فعالیت ورزشی فراخوان اسیدهای چرب پلاسمایی افزایش نمی‌یابد و حتی ممکن است پس از چندین هفته تمرین نیز کاهش یابد. این کاهش بر اثر سرکوب پاسخ کاتکولامینی به فعالیت ورزشی بعد از تمرین پدید می‌آید.، با این وجود، حتی زمانی که پاسخ کاتکولامینی کمتر نباشد، لیپولیز بعد از تمرین افزایش نمی‌یابد (17). به‌طورکلی می‌توان بیان کرد که مکانیسم تغییرات پروفایل چربی خون پس از تمرین ورزشی به‌طور کامل معلوم نشده است، اگرچه بسیاری از پیشرفتها ممکن است به تغییرات آنزیمی نسبت داده شود. کلسترول یک الکل استروئیدی غیر اشباع است. و پیش ساز بیوسنتز تمام استروئیدهای بدن نظیر کورتوکواستروئیدها، اسیدهای صفراوی، هورمون‌های استروئیدی و ویتامین دی می‌باشد (18). تری گلیسرید از ترکیب یک مولکول گلیسرول و سه اسید چرب به وجود آمده است تری گلسیرید نوعی لیپید موجود در بدن است، که بیش از 95 درصد از چربی بدن را تشکیل می‌دهد. اگر چه کبد و عضلات اسکلتی حاوی ذخایر چربی قابل‌توجهی می‌باشند اما بیشترتری گلسیریدها در سیتوپلاسم بافت چربی ذخیره هستند و شامل یک واحد گلیسرول و سه واحد اسید چرب می‌باشد (19). افزایش سطوح تری گلسیرید در خون می‌تواند سرخرگ‌ها را مسدود کرده و به پانکراس آسیب برساند. همچنین تری گلسیرید بالا ممکن است باعث سختی شریان و یا ضخیم شدن دیواره آن‌ها شود که خطر حمله قلبی به مغزی و بیماری قلبی را افزایش داده، همچنین گاهی سطح‌تری گلسیرید بالا را با همراهی سطح بالایی از کلسترول و لیپوپروتئین کم چگالی و سطح پایین‌تری از لیپوپروتئین پر چگالی داشته باشد لذا، فعالیت بدنی با پائین آوردن سطح چربی خون و کاهش خطرات قلبی عروقی برای افراد چاق سودمند است (20). ورزش هوازی سطوح چربی خون را در افراد چاق تعدیل می‌کند البته مدارک محکمی وجود دارد که تاثیرات مفید فعالیت‌بدنی را در شرایط مختلف و طول عمر ثابت می‌کند که این تاثیرات بیولوژیکی خصوصاً روی پروفایل لیپیدی خون زیاد است و نشان داده شده است که فعالیت‌بدنی به‌عنوان یک پتانسیل غیردارویی به دیس‌لیپیدمی کمک می‌کند (21). همچنین، HDL یک ذره کوچک متشکل از 50 درصد پروتئین، 20 درصد کلسترول، 30 درصد فسفولیپیدها و مقادیر ناچیزتری گلیسرید است و وظیفه بازگرداندن کلسترول از سطح خون به کبد را به عهده دارد. همچنین با چسبیدن به لیپوپروتئین کم چگال، آن را از جدار عروق پاک می‌کند. لیپیوپروتئین پبا چگالی بالا، کلسترول خوب هم خوانده می‌شود چرا که محافظت از جدار عروق را بر عهده دارد (22). همچنین نتایج مطالعه حاضر حاکی از کاهش معنی‌دار در مقادیر قند ناشتایی در سه گروه تجربی بود اما با توجه به میزان و درصد کاهش در گروه‌های مکمل خرفه نسبت به گروه دارونما می‌توان اشاره کرد که تأثیر استفاده از خرفه نسبت به تمرین هوازی به تنهایی منجر به بهبود بیشتر بر مقادیر قند ناشتایی افراد مبتلا به دیابت نوع-2 می‌شود.
لیپوپروتئین لیپاز (Lipoprotein lipase / LPL) که مسئول هیدرولیز ذرات غنی از تری گلیسرید مانند VLDL و شیلومیکرون‌ها است، پس از یک جلسه تمرین و ورزش افزایش می‌یابد. LPL افزایش یافته به‌طور مستقیم با پایین آوردن سطوح تری گلیسرید پلاسما مرتبط است. پس از هیدرولیز لیپید، ذرات باقیمانده ممکن است به HDL در حال شکل‌گیری، منتقل شوند و یا به وسیله HDL گردش خون، برای معکوس کردن انتقال کلسترول پذیرفته می‌شوند. افزایش استفاده از چربی‌های خون حین فعالیت هوازی، احتمالاً محرک متابولیکی مناسبی جهت بهبود سطوح لیپیدی خون است. ملاحظه مهم دیگر آن است که کاهش وزن که هدف مهمی برای بهبود پروفایل چربی به حساب می‌آید، ممکن است از طریق تمرین ورزشی هوازی که کالری مصرفی بیشتری لازم دارد، بهتر حاصل شود (23). در خرفه مقادیر زیادی ترکیبات آنتی اکسیدانی و چربی‌های امگا-3 و امگا-6 وجود دارد که سبب مهار پراکسیداسیون لیپیدی می‌شود. نشان داده شده است پلی فنل‌ها و اسیدهای چرب امگا-3 موجود در خرفه، مصرف انرژی در کبد چرب را افزایش می‌دهند. همچنین عصاره خرفه می‌تواند بیان استیل کوآنزیم A کربوکسیلاز (Acetyl-CoA carboxylase: ACC) و FAS(Fatty Acid Syntheses)، آنزیم محدود کننده سرعت سنتز اسید چرب در کبد و بیان پروتئین متصل شونده به عنصر تنظیم کننده استرول (Sterol regulatory element-binding protein: SREBP-1C) را که بیان این آنزیم محدود را کنترل می‌کند، کاهش دهد (11). از سویی دیگر، فیتواستروژن‌های موجود در گیاه خرفه از طریق افزایش اسیدهای چرب غیراشباع باعث کاهش کلسترول و LDL-C می‌شوند. افزایش اسیدهای چرب غیراشباع منجر به افزایش لپتین که یک عامل ضد اشتهاست، می‌شود. همچنین این فیتواستروژن‌ها در مهار گیرنده‌های فاکتور رشد نیز نقش دارند. آلکالوئیدها نیز ازجمله ترکیبات دیگر این گیاه هستند که می‌توانند سنتز کلسترول را مهار سازند (13). همسو با نتایج مطالعه حاضر نیز علی‌نیا و همکارانش (2020) دریافتند مصرف مکمل خرفه همراه با یک دوره برنامه تمرین ترکیبی می‌تواند در کاهش برخی از شاخص‌های خونی و تندرستی در زنان چاق مبتلا به کبد چرب غیرالکلی مؤثر باشد (24). همچنین، مصرف دانه خرفه باعث کاهش وزن، دور کمر و نمایه توده بدن در زنان مبتلا به سندروم متابولیک شد اما تغییرات معنی‌داری در HDL و تری گلیسرید ایجاد نمی‌کند (25).
ورزش منظم، قند خون را کنترل می‌کند و موجب کاهش ریسک فاکتورهای قلبی -عروقی در بیماران دیابتی می‌شود، در پژوهش غفلتی و همکارانش (2019) مصرف دانه خرفه (10 گرم دانه به مدت 8 هفته) با رژیم غذایی کم کالری موجب کاهش معنی‌داری در میزان غلظت سرمی قند خون ناشتا، شاخص مقاومت به انسولین، کلسترول تام و LDL شد (14). کلانتری و همکارانش (2021) تأثیر 12 هفته تمرین هوازی و مصرف مکمل ایزوفلاون سویا بر تغییرات هموگلوبین گلیکوزیله و قند خون بیماران دیابتی نوع- 2، نشان دادند، تمرین هوازی و مکمل ایزوفلاون سویا (با دوز 50 میلی‌گرم در روز) موجب بهبود در فاکتورهای هموگلوبین گلیکوزیله و قند خون در بیماران دیابتی نوع- 2 می‌شود (25). در پژوهشی دیگر حسنی و همکارانش (1390) نیز پس از یک دوره تمرینی، تفاوت معنی‌داری در سطح قند خون مشاهده نکردند (26). فعالیت‌های فیزیکی تأثیر مناسبی بر کاهش مقاومت به انسولین در افراد مبتلا به دیابت نوع دوم دارد و تمرینات ورزشی، با افزایش انتقال GLUT به سطح سلول، مقاومت به انسولین را کاهش می‌دهند. افزایش دانسیته مویرگی، افزایش حساسیت گیرنده‌های انسولین، تغییر در ترکیب فسفولیپید سارکولما، افزایش فعالیت آنزیم‌های اکسیداتیو و افزایش آنزیم گلیکوژن سنتتاز نیز ازجمله عوامل کاهش قندخون می‌باشند. از دیگر مکانیسم‌های مثبت تنظیم کننده متابولیسم گلوکز می‌توان به افزایش عملکرد انسولین و افزایش سیگنال‌های انسولین اشاره کرد (27).
از محدودیت‌های مطالعه حاضر می‌توان به کوتاه بودن طول دوره 8 هفته‌ای مطالعه اشاره کرد. پیشنهاد می‌شود که مطالعات آینده با دوره زمانی طولانی‌تر مطالعه‌ای انجام شود. از دیگر محدودیت‌های مطالعه حاضر می‌توان به عدم کنترل دقیق رژیم غذایی افراد اشاره کرد که فقط دستورالعمل‌های غذایی در مورد الگوی مصرف مواد غذایی داشتند. لذا با توجه به اهمیت رژیم کاهش وزن در بیماران مبتلا به دیابت نوع-2، پیشنهاد می‌شود در مطالعات آینده اثرات رژیم‌های کاهش وزن به همراه سایر مکمل‌ها و تمرینات ورزشی مورد بررسی قرار گیرد.
نتیجه‌گیری کلی
درمجموع نتایج مطالعه حاضر نشان داد که تمرینات هوازی همراه با مصرف مکمل خرفه می‌تواند موجب بهبود پروفایل لیپیدی و میزان قند خون در بیماران دیابتی نوع-2 شود. لذا مکمل خرفه به همراه تمرینات هوازی می‌تواند به‌عنوان درمانی کمکی برای مبتلایان به این بیماری استفاده شود.
قدردانی
در این تحقیق از کلیه مردان میان‌سال مبتلا به دیابت دو که در آستانه چاقی بودند و به‌صورت داوطلبانه در این مطالعه شرکت کردند، تشکر می‌کنم.
ملاحظات اخلاقی
تحقیق حاضر با نظارت و تصویب معاونت محترم پژوهشی دانشگاه قم و با کسب رضایت کامل از آزمودنی‌ها انجام شد. آزمودنی‌ها از کلیه جنبه‌های تحقیقی اطلاع داشته و هر زمان که می‌خواستند می‌توانستند از پروژه تحقیقی خارج شوند. پژوهش حاضر دارای مصوبه کد اخلاق با شناسه: IR.QOM.REC.1399.026 می‌باشد.
منابع مالی
کلیه هزینه‌های تحقیقی اعم از مکمل و هزینه‌های تشخیصی آزمایشگاهی توسط محقق پرداخت شده است.
منافع متقابل
منافع یا سود مالی شخصی از بابت انتشار این مقاله برای نویسندگان مقاله وجود ندارد.
سهم نویسندگان
میزان مشارکت در مقاله حاضر به‌صورت زیر می‌باشد:
- نویسنده اول: علی قاسمی کهریزسنگی، استادیار گروه علوم ورزشی، دانشگاه قم، قم، ایران. نظارت بر حسن انجام کار و راهنمایی جهت استفاده از پروتکل‌ها و مکمل توسط محققین و انجام کلیه کارهای آماری و آنالیز داده‌ها و تهیه مقاله بر عهده وی بود. نزدیک به 70 درصد انجام امور آزمایشگاهی، تمرینی و تدوین مقاله بر عهده نویسنده مسئول بود.
- نویسنده دوم: امین منوچهری. کارشناسی ارشد فیزیولوژی ورزشی. دانشگاه قم، قم، ایران. انجام هماهنگی و مشارکت در انجام پروژه. سهم حدود 20 درصد بر عهده نویسنده دوم مقاله بود.
- نویسنده سوم: حمید صادقیان. استادیار گروه علوم ورزشی، دانشگاه قم، قم، ایران. هماهنگی با آزمودنی‌ها و انجام برخی جلسات تمرینی و نظارت بر جلسات تمرینی آزمودنی‌ها در جلسات تمرینی. سهم حدود 10 درصد بر عهده نویسنده سوم مقاله بود.
نوع مطالعه: پژوهشي(توصیفی- تحلیلی) |
موضوع مقاله:
فیزیولوژی ورزشی
فهرست منابع
1. Tesfaye S, Boulton AJ, Dyck PJ, Freeman R, Horowitz M, Kempler P, et al. Diabetic neuropathies: update on definitions, diagnostic criteria, estimation of severity, and treatments. Diabetes care 2010;33(10):2285-93. [DOI:10.2337/dc10-1303] [PMID] [PMCID]
2. Wang Y, Beydoun MA. The obesity epidemic in the United States-gender, age, socioeconomic, racial/ethnic, and geographic characteristics: a systematic review and meta-regression analysis. Epidemiol Rev 2007;29(1):6-28. [DOI:10.1093/epirev/mxm007] [PMID]
3. Sigal RJ, Kenny GP, Wasserman DH, Castaneda-Sceppa C. Physical activity/exercise and type 2 diabetes. Diabetes Care 2004;27(10):2518-39. [DOI:10.2337/diacare.27.10.2518] [PMID]
4. DeWitt DE, Hirsch IB. Outpatient insulin therapy in type 1 and type 2 diabetes mellitus. J Am Med Assoc 2003;289(17):2254-64. [DOI:10.1001/jama.289.17.2254] [PMID]
5. Umpierre D, Ribeiro PA, Kramer CK, LeitŃo CB, Zucatti AT, Azevedo MJ, et al. Physical activity advice only or structured exercise training and association with HbA1c levels in type 2 diabetes: a systematic review and meta-analysis. J Am Med Assoc 2011;305(17):1790-9. [DOI:10.1001/jama.2011.576] [PMID]
6. Tuomilehto J, Lindström J, Eriksson JG, Valle TT, Hämäläinen H, Ilanne-Parikka P, et al. Prevention of type 2 diabetes mellitus by changes in lifestyle among subjects with impaired glucose tolerance. N Engl J Med 2001;344(18):1343-50. [DOI:10.1056/NEJM200105033441801] [PMID]
7. Hosseinpanah F, Rambod M, Sarvghadi F, Tohidi M, Hedayati M, Azizi F. Population attributable risk for diabetes associated to obesity in Iranian adults. Iran J Endocrin Metabol 2007;9(1):91-7. [Google Scholar]
8. Ghorbani M, Bojarpur M, Mayahi M, Fayazi J, Fatemi Tabatabaei S, Tabatabaei S. Effect of purslane (Portulaca oleracea L.) on performance and carcass characteristic of broiler chickens. Iran Veterin J 2014;9(4):88-97. [Google Scholar]
9. Modaresi M. Effect of Purslane (Portulaca oleracea) extracts on the electrophoretic pattern of blood proteins in mice. Q Horiz Med Sci 2014;19(4):206-11. [Google Scholar]
10. K El-S M-I. Effects of Portulaca oleracea L. seeds in treatment of type-2 diabetes mellitus patients as adjunctive and alternative therapy. J Intercult Ethnopharmacol 2011;137(1):643-51. [DOI:10.1016/j.jep.2011.06.020] [PMID]
11. Salehi A, Farzanegi P. Effect of 8 weeks of resistance training with and without portulacalo seeds on some of liver injury markers in women with diabetes type 2. Stud Med Sci 2015;25(11):968-78. [Google Scholar]
12. Bedakhanian M, Entezari MH, Ghanadian M, Askari G, Maracy MR. The effects of portulaca oleracea on lipid profile, C-reactive protein, and fasting blood glucose in men with metabolic syndrome: A double-blind randomized clinical trial. J Health Sys Res 2017;12(4):478-83. [Google Scholar]
13. AS. Z, Q C, S T. Effect of purple extract on physiological function of body tissues. Qom Univ Med Sci J 2013;8:11.
14. Gheflati A, Adelnia E, Nadjarzadeh A. The clinical effects of purslane (Portulaca oleracea) seeds on metabolic profiles in patients with nonalcoholic fatty liver disease: A randomized controlled clinical trial. Phytother Res 2019;33(5):1501-9. [DOI:10.1002/ptr.6342] [PMID]
15. Samuel AB, Michael OE, Edith IE. Evaluating the effects of freeze-dried supplements of purslane (Portulaca oleracea) on blood lipids in hypercholesterolemic adults. Int J Nutr Metab 2011;3(4):43-9. [Google Scholar]
16. Hoseini Kakhk SA, Khaleghzadeh H, Nematy M, M H. The effect of combined aerobic- resistance training on lipid profile and liver enzymes in patients with non-alcoholic fatty liver under nutrition diet. Physiol Sport 2015;27:20. [Google Scholar]
17. AA. G, H R. Physical readiness. Tehran: Samt 2012.
18. Salter RB. Textbook of disorders and injuries of the musculoskeletal system: An introduction to orthopaedics, fractures, and joint injuries, rheumatology, metabolic bone disease, and rehabilitation. Lippinc Willi Wilk 1999. [Google Scholar]
19. Wackerhage H. Introduction to molecular exercise physiology. Genet Mol Biol of Mus Adap 2006:121-6 [DOI:10.1016/B978-0-443-10077-2.50007-9]
20. Kazemi, D. A healthy heart. Iran. Flip Flop Engine Com 2008.
21. Wooten JS, Biggerstaff KD, Anderson C. Response of lipid, lipoprotein-cholesterol, and electrophoretic characteristics of lipoproteins following a single bout of aerobic exercise in women. Eur J Appl Physiol 2008;104(1):19-27. [DOI:10.1007/s00421-008-0770-2] [PMID]
22. Esmaillzadeh A, Zakizadeh E, Faghihimani E, Gohari M, Jazayeri S. The effect of purslane seeds on glycemic status and lipid profiles of persons with type 2 diabetes: A randomized controlled cross-over clinical trial. J Res Med Sci 2015;20(1):47. [PMCID]
23. Afshari M. The effect of BASNEF-based blended educational program on on diabetes control among type 2 diabetic patients referred to diabetes clinic of Samirom city. Razi J Med Sci 2015;22(132):56-62. [URL]
24. Aliniya N, Elmieh A, Fadaei Chafy M. Efficacy of Portulaca oleracea supplementation with a combination training program on the levels of some blood factors and health indicators of obese females with non-alcoholic fatty liver disease. Med Sci 2020;30(3):253-66. [DOI:10.29252/iau.30.3.253]
25. kalantari D, Salehikia A R, ezaei M R, O M. The effect of aerobic exercise and isoflavone soy supplementation (Glycine soja) on changes in hemoglobin A1C and fasting blood sugar in type 2 diabetic patients. Feyz 2021;25(5):9. [Google Scholar]
26. Hasani A. Effect of eight weeks of regular aerobic exercise and Nettle extract consumption on blood glucose and insulin resistance in women with type II diabetes. J Know Health 2015;10(4). [URL]
27. Dadvar N, Qalavand A, Kish M, Hojjat Sh, Alijani A, M K. The effect of aerobic exercise and nettle consumption on lipid profile and fasting blood sugar in middle-aged women with type 2 diabetes. Jundishapur J Health Sci 2016;15(6):4. [URL]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
