پیش زمینه و هدف: مقاومت مایکروباکتریوم توبرکلوزیس نسبت به داروهای ضدسل در حال افزایش است. این تحقیق نتایج درمان در مبتلایان به بیماری سل و نقش مقاومت دارویی و میزان سازگاری بیماران با رژیم درمانی را در پاسخ به درمان در استان مازندران مورد بررسی قرار می دهد. مواد و روش: در این مطالعه توصیفی آینده نگر در طی سه سال (1379-1382) تمامی بیماران مشکوک به بیماری سل (107 بیمار) که براساس کشت مثبت خلط با یا بدون داشتن اسمیر مثبت که در مرکز بهداشت استان انجام می شد مبتلا به سل شناخته می شدند. با نمونه گیری با روش سرشماری مورد مطالعه قرار گرفتند. بیماران پس از پایان دوره درمان براساس علائم بالینی، نشانه های بهبودی یا پیشرفت ضایعه در یافته های رادیوگرافی قفسه سینه و آزمایش خلط، از نظر پاسخ به درمان به دو دسته دارای پاسخ مثبت و منفی تقسیم می شدند. براساس چگونگی سازگاری با رژیم درمانی، بیماران به سه گروه تقسیم شدند. در صورتی که بیمار تلقی می گردید و بیمارانی که مصرف داروها را برای مدت بیش از دو هفته متوقف می نمودند و در گروه عدم سازگاری با رژیم درمانی قرار می گرفتند. بیمارانی که از نظر سازگاری با رژیم درمانی بین این دو گروه قرار داشتند بیماران دارای سازگاری ضعیف با رژیم درمانی محسوب می شدند. مقاومت سویه های مایکروباکتریوم توبرکلوزیس جدا شده در مقابل داروهای ایزونیازید، ریفامپسین، اتامبوتول و استرپتومایسین با روش Agar Ditution بررسی شد مقاومت در مقابل حداقل دو داروی ایزونیازید و ریفامپیسین مقاومت چنددارویی در نظر گرفته شد. جهت آنالیز آماری داده ها از آزمون کای دو و در صورت کوچک بودن اندازه داده ها (کمتر از 5) از آزمون دقیق فیشر و نرم افزار SPSS 11 استفاده شد و P<0.05 معنی دار قلمداد گردید. نتایج 95 بیمار (5 مرد و 44 زن و با گروه سنی 18-85 سال) پس از پایان دوره درمان از نظر نتایج درمان مورد ارزیابی قرار گرفتند. از این تعداد 69 بیمار (72.6 درصد) دارای پاسخ مثبت و 26 بیمار (21.4 درصد) دارای پاسخ منفی بودند. با اضافه نمودن تعداد بیمارانی که به دلیل عدم دسترسی و پی گیری درمان از مطالعه خارج شدند (12 نفر) به تعداد بیمارانی که دارای پاسخ منفی نسبت به درمان بودند میزان موارد پاسخ مثبت به 64.5 درصد کاهش یافته (69.107) و موارد پاسخ منفی به درمان به 35.5 درصد (38.107) افزایش می یابد. در این مطالعه مایکروباکتریوم توبرکلوزیس مقاوم به چند دارو تنها در بیماران دارای پاسخ منفی نسبت به درمان مشاهده گردید. موارد سازگاری ضعیف با رژیم درمانی در میان بیماران دارای پاسخ منفی نسبت به درمان به طور معنی داری بیشتر لز بیماران دارای پاسخ مثبت بوده است (P<0.0001) در گروه های سنی مختلف اختلاف آماری معنی داری در نوع پاسخ به درمان مشاهده نشد. میزان موارد پاسخ منفی به درمان در مردان بیشتر (20، 39 درصد) از زنان بوده است(P>0.02) . در این تحقیق میزان سازگاری ضعیف با رژیم درمانی در مردان بیشتر (19، 37.2 درصد) از زنان (5 نفر، 11.4 درصد) بوده است (P>0.03). بحث در این مطالعه میزان پاسخ مثبت به درمان در مبتلایان به توبرکلوز بیشتر از میزان ارائه شده توسط سازمان بهداشت جهانی می باشد که به دلیل مقاومت دارویی باکتری و سازگاری ضعیف بیماران با رژیم درمانی بوده است. این نتایج لزوم انجام حساسیت دارویی و نظارت دقیق بر روند عملکرد به رژیم درمانی بیماران مبتلا به توبرکلوز را بویژه در این استان به دلیل مساعد بودن شرایط اقلیمی جهت بقای باکتری نشان می دهد.

واژه‌های کلیدی: مایکوباکتریوم توبرکلوزیس، مقاومت دارویی، سازگاری با رژیم درمانی